Geleneksel – Alternatif Tıp Yöntemleri

“Hastalık” kelime olarak duyduğumuzda bile hoşumuza gitmeyen bir durumdur. Ancak hayatın yadsınamaz bir gerçeğidir. Bunun yanında ciddi veya önemsiz gibi görünen hastalıkların birçoğu tedavi gerektirir. Bu tedavi yöntemlerinde en fazla kullanılan geleneksel tıp teknikleridir. Ancak bununla birlikte tamamlayıcı ve alternatif tıp yöntemleri de azımsanmayacak şekilde tercih edilir. Peki geleneksel, tamamlayıcı ve alternatif tıp yöntemleri nedir, bu teknikleri birbirinden ayıran özellikler nelerdir? Beraberce bir göz atalım.

Alternatif Tıp Nedir?

Alternatif tıp nedir? sorusunun cevabı merak edilen ve inceleme altına alınan konular arasındadır. Alternatif tıp yöntemleri kısaca geleneksel tıbba dahil olmayan tedavi teknikleridir.

Bu yöntemler bitkisel ürünler, şifalı taşlar gibi birçok farklı malzeme, teknik ve uygulama içermektedir. Her ne kadar alternatif kelimesinden dolayı geleneksel tıbbın yerine kullanılacağı gibi bir anlam çıkartılsa da aslında durum hiç de öyle değildir. Çünkü sağlığın bir alternatifi yoktur. Bunu da kanıtlamanın en kısa yolu alternatif tıp yöntemlerinin kişinin sağlığına kavuşmasına yardım ettiği an tıbbın bir parçası haline gelmesidir. Örnek vermek gerekirse; akupunktur, sülük, ozon tedavisi, hacamat ve fitoterapi gibi birçok alternatif tıp yöntemleri etkinliği kanıtlanmış ve geleneksel tıbbın yanında yer almıştır.

Alternatif tıp aynen geleneksel tıp gibi öncelikle “önce zarar verme” ilkesine bağlı olarak hizmet verir. Kesinlikle geleneksel tıbbı ve bilimi reddetmez. Bilim ve geleneksel tıbbın yararlarını inkâr etmez, karalamaya çalışmaz. Herhangi bir sağlık sorununda öncelikle olarak bilimsel metotları kullanan geleneksel tıbba başvurulması gerektiğine inanır ve destekler. Kendi tedavi yöntemlerinin üzerinde şüpheciliği kaldırmak için bilim ışığında gerekli çalışmaları ve yenilemeleri yapar. Hizmetlerini ve çalışmalarını bu şekilde sürdürmeyi ilke edinir.

Özetle alternatif tıp hastalıklardan korunma, tanı koyma ve tedavisinde bilimsel metotlarla kanıtlanmayan tedavi teknikleridir. Bilimsel olarak tam olarak faydaları kanıtlanmadığı için yararları ve etkileri henüz iddiadır. Ancak anektodal kanıtlara dayanan alternatif tıbbın yarar ve etkileri bilimsel olarak üzerinde bilimsel kanıtlar toparlandıkça genel akıma yani GETAT’a taşınmaktadır. Dünya çapında incelediğimizde ise hastalık tedavisinde birçok kişi tarafından yarar sağladığına dair olan inanış yükselen bir potansiyele sahiptir.

Aslına bakarsak bilim ile kanıtlanmış günümüzde uygulanan geleneksel tıp teknikleri de zamanında şüpheli görülmüştür. Çünkü bilimin kendisi zaten şüphecilik gerektirir. Tıbbi yöntemlerin her geçen gün yenisinin çıkma sebebi de işte tam olarak budur. Bilimi temel alan tıp kendisini her saniye eleştirir ve yeniler. Yani özetle tıp dahil hiçbir bilim hatasız değil. Ancak önemli olan bulunan hataların çözümlerinin bilim ile kanıtlanması ve düzeltilmesidir.

Alternatif Tıp Kaç Yıllık?

Dünya üzerinde alternatif tıbbın birçok tekniği geleneksel tıp ile kullanılır. Bunun yanında özellikle son dönemlerde sağlık politikalarının odak noktalarından biri olmuştur. Bazı tekniklerinin sağlığa olan katkıları ispatlandıkça eğitim alanında da kendine yer edinmiştir. Bu eğitimi almak isteyen bireylerin hekim veya kendi alanında uygulama yetkisine sahip diş hekimleri olması gerekir. Katılımcıların bu yeterliliğe sahip olduklarına dair belgeleri sunması şarttır.

Alternatif tıp yöntemleri eğitimi GETAT eğitimi olarak da anılırken, katılım koşulları hekim ve diş hekimi haricinde bazı özel meslekleri de kapsar. Mesela; müzik terapi için eğitim alınmak isteniyorsa sağlık meslek mensupları ve müzik lisans mezunları katılım sağlayabilir. Yahut diş hekimleri fitoterapi eğitimine katılabilir.  Hipnoz için klinik psikologlar ve diş hekimleri başvurabilirken, hometerapi eğitimi almak için eczacı ve diş hekimleri olunması yeterlidir.  Bunun yanında fitoterapi, proloterapi, akupunktur, mezoterapi, ozon, kupa ve sülük tedavileri eğitimi diş hekimlerine açıktır. Bu meslek mensuplarının diploma ve denklik belgelerinin bulunması şarttır.

Alternatif tıp yöntemleri alanında hizmet vermek için alanında sadece yetkinliğini kanıtlamış olunması elbette yeterli değildir. Bu tedavi yöntemlerinin hangi tekniğine dair hizmet verme düşünülüyorsa ona yönelik verilen lisans eğitiminin tamamlanması gerekir. En az 3 yıl süren lisans eğitiminde yerine getirilmesi ve gereken koşulların tam sağlanması şarttır. Bunun beraberinde derslere katılım, istenen ödevlerin yerine getirilmesi ve uygulama başarısı gerekir. Ayrıca eğitim sonunda belirtilen sınav puanlarına erişmek ve terapi yöntemlerini başarı ile uygulamak da şartlar arasındadır.

Alternatif Tıpta Neler Var?

Dünya çapında popülaritesi artan alternatif tıp teknikleri zengin çeşitliliği ile hizmet veren bir alandır. Pilates, müzik terapi, hidroterapi, SPA, termal tedavi, yoga ve aromaterapi bunlardan sadece birkaçıdır. Farklı teknik ve araçlar kullanılarak uygulama yapılan alternatif tıp yöntemlerinde bilinen 250 civarı teknik vardır. Bu teknikleri aslına bakarsak beş ana grupta ele alabiliriz. Genel olarak kategoriler şu şekildedir:

1.    Zihin-Beden Müdahaleleri

Alternatif tıpta zihin beden müdahaleleri sıklıkla kullanılan yöntemleri temsil eder. Zihnin fiziksel yeteneği etkileyebilme yetisini geliştirmeyi hedefler. Müzik terapisi, yoga, hipnoz ve meditasyon örnek sayılabilir.

2.    Manipülatif ve Fiziksel Temelli Müdahaleler

Vücudun bir veya daha fazla kısmına müdahale etmeyi içeren hareket ve manipülasyonları içerir. Genel refah durumu, kaygı, stres ve ağrı hafifletme amacıyla uygulanmaktadır. Teröpatik masaj ve refleksoloji örnek gösterilebilir.

3.    Enerji Verici Müdahaleler

Hem dış hem de vücuttaki enerjileri açığa çıkarmaya odaklanan teknikleri içermektedir. Katılımcının enerji akışını dengelemeye odaklanan tekniklerdir. Qi gong ve reike örnek sayılabilir.

4.    Biyolojik Temelli Müdahaleler

Diyet takviyeleri, vitaminler, yiyecekler ve şifalı bitkiler ile yapılan alternatif tıp yöntemleri sınıfıdır. Bu tekniklerde kullanılan bitkisel ürünlerin yararları ve yan etkileri test edilmiştir.

5.    Geleneksel/Eski Tıbbi Teknikleriyle Yapılan Müdahaleler

Geleneksel Çin tıbbı naturopati, homeopati ve Ayurveda gibi teknikleri içermektedir. Hayat enerjisini dengelemeye odaklanan bu tekniklerle farklı organ sistemlerindeki hastalıkların tedavisine yardımcı olur.

Uygulama şekillerine göre beş kategori altında toplanan alternatif tıp yöntemleri ayrıca kullanım süresine göre de iki kategoriye ayrılır. Bunlardan biri kadim yani geleneksel teknikler, diğeri ise güncel yöntemlerdir. Bunlara örnek vermemiz gerekirse;

• Kadim/Geleneksel Alternatif Tıp Teknikleri: Hacamat, yoga, sülük, geleneksel Moğol tıbbı, unani, siddha, hipertermi, fitoterapi ve herbalism gibi bitkisel tedavi vb.
• Güncel Alternatif Tıp Teknikleri: Hipertermi, hipnoz, rolfing, refleksoloji, ışık terapisi, ses enerjisi, manyetik terapi, reiki, johrei, rezonans

Alternatif tıp yöntemleri içerisinde yukarıda belirtilen kategorilere girmeyen farklı uygulamalar da mevcuttur. Bunlar genelde bilimsel nedenlerle geleneksel tıp tarafından hiç benimsenmemiş olanlardır. Ayrıca bu gruba ekonomik, sosyal ve kültürel sebeplerle henüz tanınmamış ve tanıtılmamış olanları da ekleyebiliriz. Tüm bu kategorileri ele aldığımızda alternatif tıbbın geniş çeşitlilik yelpazesine merak duymamamız mümkün değildir.

Alternatif Tıp Neden Tercih Ediliyor?

“Alternatif tıp yöntemleri neden tercih ediliyor” sorusunun cevabı tek değildir. Çünkü neden tercih edildiği kişilere göre değişebilir. Ayrıca neden tercih edildiği, sağladığı faydanın o kişi tarafından deneyimlenmesi ile de bağlantılıdır. Tercih edilmesinde bunun yanında inançlar, kültürler, tecrübeler, merak, yönelimler, bulunduğunuz ülkenin demografik yapısı da etkilidir. Kişinin çevresindekilerden aldığı olumlu pekiştirmeler ve yaşadığı ülkedeki kabul edilmişlik düzeyi de tercih edilmesinde rol oynayan kriterler arasındadır.

Alternatif tıp yöntemleri küresel sağlık sistemi içerisinde her geçen gün kendine daha sağlam bir yer edinmektedir. Üstelik 2013 yılından bu yana DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) tarafından da kayda alınır bir şekilde desteklenmektedir. Bu açıdan baktığımızda kanunlarla desteklenmiş olması tercih edilirliğini artıran önemli kriterler arasında yer almaktadır. Tabi yasal olması için bazı kriterleri sağlaması da şarttır. Bu kriterleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Akılcı kullanım
• Erişebilirlik
• Kaliteli hizmet
• Etkinlik
• Güvenlik

Peki, alternatif tıbbın her geçen gün daha fazla tercih edilmesi ve yükselişe geçmesinin altında yatan neden tam olarak nedir? Bu kısaca alternatif tıp yöntemlerinin modern tıp ile entegre bir şekilde yürütülmesinin sağladığı katkılar olarak açıklanabilir. Bunlar hastalıklardan korunmada, tedavisinde, rehabilite edilmesinde ve geliştirilmesinde sağladığı yararlardır. İnsan bedenine, ruhuna, zihnine ve enerji sistemine iyi gelmesidir. Üstelik bunu ilerideki zamanda farklı şekilde zararlar verme potansiyeli olan ilaca başvurmadan yapmasıdır.

Alternatif Tıp Yasal Mı?

Alternatif tıp yöntemlerinin yasal olup olmaması pek çok kişi tarafından merak edilen bir konudur. Dünya Sağlık Örgütü tarafından da 2013 yılından bu yana daha aktif olarak desteklenmesi ile yasallığı artan bir potansiyele sahiptir. Ülkemizde de 2014 yılından bu yana Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamalar Yönetmeliği ile yasallaşmış durumdadır. Ancak bu uygulamaların Sağlık Bakanlığı tarafından çizilen çerçeveye göre yapılması şarttır. Bu şartlar arasında özel eğitim almış kişilerin uygulaması birinci kriterdir. Ayrıca belirli özellik ve birimlere sahip merkezlerde uygulanma zorunluluğu da vardır.

Sağlık Bakanlığı tarafından Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamalar Yönetmeliği içerisinde yer alan yasallaşmış alternatif tıp yöntemleri şunlardır:

1. Müzikterapi
2. Refleksoloji
3. Ozon uygulaması
4. Osteopati
5. Proloterapi
6. Mezoterapi
7. Larva uygulaması
8. Kupa uygulaması
9. Kayropraktik
10. Homeoterapi
11. Sülük,
12. Hipnoz,
13. Fitoterapi
14. Apiterapi
15. Akupunktur
16. Rezonans

Yukarıda belirtilen 16 alternatif tıp yöntemi yasallaşmış olanlar arasında sıklıkla kullanılanlar arasındadır. Bu tekniklerin 200’ü aşkın yakınma, hastalık ve bulguda kullanılmasına izin çıkmıştır. Bunun yanında dünya çapında yasallığı ise ülkeler bazında farklılıklar göstermektedir. Mesela Etiyopya’da 1948 yılından bu yana yasal ve halkın %80 tarafından kullanılmaktadır. Şili, Japonya, Küba, İsviçre, Almanya ve ABD gibi ülkelerde ise 2016 beri yasallaşmış olup sadece senede bir kez halkın %40’ı tarafından kullanılmaktadır. Çin’de ise 3000 yıllık bir geçmişe sahip olmasının yanında 2017’den beri yasallaşmış ve halkın %60’ı tarafından tercih edilmektedir.

Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Ne Demek?

“Geleneksel tedavi nedir” diye baktığımızda; bilimsel metotlarla ve kanıtlarla desteklenen tedavi yöntemleridir. Yani genel akım olarak bilinen tedavi teknikleridir.

Geleneksel tedavi günümüzde modern tıp şeklinde anılırken, önceki dönemlerde usta-çırak ilişkisi şeklinde yürütülen tedavi şekillerini ifade eder.

“Tamamlayıcı tıp nedir” diye baktığımızda ise Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan tanımlamaya göre hastalıkların tanısının konması, hastalıklardan korunma ve iyileştirilmesi amacıyla farklı inanç, tecrübe ve kültürlere özgü uygulamaların bütünüdür. Kısaca modern tıbbi destekleyici tedavi teknikleridir. Bu tanımdan da anlayacağınız gibi alternatif değil, tamamlayıcıdır.

Bunun yanında “alternatif” ve “tamamlayıcı” kavramları çoğu zaman birbirinin yerine kullanılan kelimelerdir. Fakat aslında aynı şey değildir. Çünkü tamamlayıcı tedavi mevcut yani geleneksel tıbbın yanında kullanılabilmektedir. Alternatif tıp yöntemleri ise tamamlayıcı tıbbın aksine geleneksel tedavinin yanında değil onun yerine kullanılan tekniklerdir. Her ne kadar bu şekilde tanımlansa da bu tam olarak doğru bir ifade değildir. Çünkü hiçbir zaman sağlığın bir alternatifi yoktur.

Tamamlayıcı ve alternatif tıbbın bir arada kullanılması TAT kısaltması ile ifade edilmektedir. Yani geleneksel tıbbın yanında kullanılan teknikler ile gelenekselin yerine kullanılan tedavi tekniklerinin bir çatı altında toplanmasıdır. Geleneksel ve tamamlayıcı tıp ise GETAT olarak adlandırılmaktadır.

Alternatif Tıp Yöntemleri Nelerdir?

Bilinen 250 farklı tıp alternatif tekniği bulunmaktadır. Bunun yanında ülkeler çapında çeşitli sebeplerle tanınmamış ve tanıtılmamış teknikler de mevcuttur. Faydaları kanıtlanıp bilinirliği artıkça bu tekniklerin de geleneksel tıbba katılacağı öngörülmektedir. Günümüzde faydaları kanıtlanan ve yasal statü kazanan alternatif tıp yöntemlerinden bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz;

Akupunktur

Geleneksel Çin tıbbında yer alan akupunktur, vücudun doğal iyileşme sürecine odaklanan bir terapidir. İğnelerle vücudun belirli bölgeleri uyarılmaktadır. Kısırlık, uykusuzluk, depresyon, anksiyete, mide bulantısı, sırt ve boyun ağrısı gibi bir dizi tedavide etkili olduğu düşünülmektedir.

Kayropraktik

Omurga gibi belli vücut yapılarına odaklanan bir manipüle tekniğidir. Vücudun doğal iyileşme mekanizmasını harekete geçirmeye çalışır. Eklem ağrıları, baş ağrısı, bel ve boyun ağrıları gibi bir dizi şikâyetin tedavisinde etkili olduğu bilinmektedir.

Enerji Terapileri

Dışarıdan ve vücuttaki enerjiye odaklanan bir terapidir. Genelde kas ve iskelet sistemi ağrılarını rahatlamak için kullanılmaktadır.

Reike

Vücudun kendi kendini doğal olarak iyileştirmesine yardımcı olan mekanizmaya odaklanır. Elle yapılan bu teknikte amaç iyileşmeyi desteklemektir.

Proloterapi

Kas ve kemik birleşim noktalarına enjeksiyon ile yapılan müdahalelerdir. Migren, eklem dirsek ve omuz ağrıları, menüsküs, boyun ve bel fıtığı şikayetlerine iyi geldiği bilinmektedir.

Ozon Terapisi

Bu terapi ozon gazı kullanılarak yapılan terapidir. Ozon gazının bağışıklık sistemi ve hücresel sistemi üzerindeki faydalarına odaklanır. Nefes darlığı, kas ağrısı, yorgunluk gibi birbirinden farklı hastalıklarda iyileşme sürecini hızlandırdığına inanılmaktadır.

Mezoterapi

İlaç solüsyonlarının cilt altına enjekte edilmesi ile yapılan bir terapidir. Ağrı ve estetik amaçlı kullanılmaktadır. Selüloit tedavisi, kırışıklık, cilt bakımı, genital bölge ve gözaltı estetiği, saç dökülmesi alanlarında yararları olduğu bilinmektedir.

Osteopati

Vücudun kendi kendini iyileşme mekanizmasına odaklanarak yapılan bir terapidir. Omurga ve omurgayla bağlantılı sorunlara yönelik yarar sağladığına inanılmaktadır.

Hacamat-Kupa Tedavisi

Kuru ve yaş şekilde de uygulanabilen bu tedavi şekli şikayetlere göre vücudun farklı noktalarına uygulanır. Akupunktur noktalarından yararlanır, dokulardaki oksijen seviyelerinin artırılmasını sağlar. Böylelikle vücudun iyileşme sürecini hızlandırır.

Hirudoterapi-Sülük Tedavisi

Ağrı, yara, varis ve venöz tedavisinde kullanılan bir tekniktir. Aynı zamanda bazı cerrahi uygulamalarda da yarar sağladığı bilinmektedir.

Larva Tedavisi

Yeşil sineğin larvaları kullanılarak uygulanan bir tedavi şeklidir. Bu larvaların sağlıklı hücrelere dokunmadan nevrotik hücreleri erittiği bilinmektedir.

Apiterapi

Bal arısı ürünleri kullanılarak yapılan bir tedavi tekniğidir. Topikal veya oral olarak uygulanabilmektedir.

Fitoterapi

Hastalıkların önlenmesi ve tedavisinde bitkileri kullanan tedavi tekniğidir. Bu terapide ürünlerin güvenirlikleri test edilerek iyi beslenme özelliklerine odaklanılmaktadır.

Refleksoloji

Kulak, el ve ayaktaki noktaların uyarılması ile yapılan tedavidir. Yaklaşık 12000 yıllık olduğu düşünülmektedir.

Homeopati

Vücudun kendini iyileştirme mekanizmasını harekete geçiren bir tedavi uygulamasıdır. Böylelikle hastalıkların tedavisine yardımcı olduğu bilinmektedir.

Alternatif tıp yöntemlerinde her ne kadar birçoğu vücudun kendini iyileştirme sürecine odaklansa da birbirinden farklıdır. Öncelikle her tekniğin, her hastalığa ve her kişiye iyi gelmeyeceği bilinmelidir. Aynı zamanda sağlıklı beslenme, uyku süreci, hareketlilik gibi temel sağlık kriterleri ile de desteklenmesi gerekir.

Sağlıkta Tamamlayıcı Tedavi Nedir?

Sağlık alanında tamamlayıcı tıp, bir hastalığın tedavisinde geleneksel tedaviler yanında kullanılan diğer tedavi tekniklerini ifade eder. Hastalığınızın önlenmesi ve tedavisinde kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlayan tekniklerdir. Kesinlikle ana tedavinin yerine konan değil, ana tedaviye yardımcı olan yöntemlerdir. Vücudun hastalıklardan korunmasına ve iyileşmesine odaklanır. Bütünsel bir yaklaşımla cerrahi veya ilaç tedavisine daha az ihtiyaç duyulmasını sağlamayı amaçlar. Tamamlayıcı tedaviler özetle ruhu, bedeni ve zihnin iyileşmesine odaklanan tedavi sistemleri ifade eder. Ana tedavi ile uygulandığından geleneksel tamamlayıcı tıp olarak da anılmaktadır.