Guatr Nedir
Tiroid bezi; boynun alt yarısında, soluk borusunun her iki yanında yer alan, kelebek şeklinde bir salgı bezidir. Tiroid bezi vücutta iki ayrı hormon üretir. Bunlar tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3) hormonlarıdır. Tiroid bezi, üretmiş olduğu bu hormonları kan dolaşımına göndererek metabolizmayı düzenler ve metabolizmanın hızını kontrol eder. Metabolizmanın düzgün ve verimli bir şekilde çalışması için vücudun bu hormonlara ihtiyacı vardır. Çünkü bu hormonlar; kilo, kolesterol seviyesi, vücut ısısı, mensturasyon düzeni, ruh hali, kalp atış hızı gibi çeşitli vücut işlevlerinde görev alır. Guatr ise tiroid bezinin fazla büyümesi ile karakterize olmuş bir çeşit tiroid bezi fonksiyon bozukluğudur. Guatr nedene bağlı olarak ortaya çıkar ve sebebine bağlı olarak tedavi edilir. Guatr boyunda şişkinlikle karakterize olarak ortaya çıkar. Başlangıçta iki şekilde ele alınır.
- Nodülsüz guatr; tiroid bezinin, bedenimiz için yeterince tiroid hormonu üretememesidir. Bu durum nodülsüz guatra yol açar. Tiroid hormonlarının üretim miktarı azalınca, beyin tiroid bezini daha fazla hormon yapmak üzere uyarır. Uyarılan tiroid hücreleri de gereken hormon yapımını sağlamak için çoğalır ve büyür.
- Nodüler guatr; tiroid hormonlarının daha fazla salgılanması için beynin gönderdiği mesajlar, bazen tiroid bezindeki kimi hücreler tarafından daha fazla algılanır ve bu hücreler diğer hücrelere oranla daha fazla çoğalır. Bu durum tiroid içinde nodül adı verilen yumruların oluşmasına neden olur. Buna da nodüler guatr denir.
Guatr Çeşitleri Nelerdir?
-
Ötiroid (zehirsiz) Guatr:
Tiroid bezinde büyüme olur ama hormon salgılanmasında değişiklik oluşmaz.
-
Graves Hastalığı (zehirli guatr):
Bağışıklık sistemi tiroid hücrelerini vücuda ait olmayan yabancılar olarak algılar. Sistem tiroid bezine saldırır ve tiroid bezinde hormon salgısı artar. Bu durum, hipertiroidi, yani “zehirli guatr” olarak isimlendirilir.
-
Toksik Multinodüler Guatr:
Tiroid bezi içinde bulunan tek nodül ya da nodüller kontrol dışı şekilde tiroid hormonlarını salgılayabilir ve hipertiroidiye yol açarlar. Sıklıkla ileri yaş grubunda görülür.
-
Yalancı Guatr:
Tiroid bezlerinin doğuştan boyunda olması gereken bölgeden daha yukarıda bulunmasına yalancı guatr denir. Özellikle boyun yapısı ince olan kişilerde daha belirgindir. Muayene ve ultrason değerlendirmesinde durumun guatr olmadığı normal tiroit bezi olduğu teşhis edilir.
-
İç Guatr/ Dış Guatr:
Tiroid bezi büyümesi dışardan görünüyorsa dış guatr olarak adlandırılır. Bu durum genellikle boyun yapısı ince ve uzun olan zayıf kişilerde daha yaygın gözlemlenir. Kilolu ve kısa boyunlu olanlardaysa büyüyen bez, dışarıdan görünmez ve buna da iç guatr denir.
-
Dişi Guatr/ Erkek Guatr:
Cerrahi operasyondan sonra bir kez daha gelişen guatr “dişi guatr” olarak adlandırılır. Rutin tedavide bezin bir kısmı operasyonla çıkarıldıktan sonra ilaç tedavisine devam edilir. İlaçların aksatılması/ alınmaması halinde beden gerekli olan hormonu dışarıdan alamaz ve TSH hormonu aşırı salgılanmaya başlayabilir. Hormonların aşırı salgılanması, tiroid bezini uyarır ve guatrın yeniden gelişmesine yol açar. Operasyonla tam iyileşme sağlanır ve guatr gelişmezse bu durum halk arasında “erkek guatr” olarak bilinir.
Guatr Belirtileri Nelerdir ?
- Boyun bölgesinde fark edilen şişlik ya da şişlikler
- Boğazda baskı hissi
- Yutma güçlüğü
- Öksürme
- Ses kısıklığı
- Nefes darlığı
- Baş ağrısı, baş dönmesi, çarpıntı, titreme, sinirlilik, bulantı, kusma, ishal (Tiroit hormonu normalden fazla salgılandığında)
- Kilo alma, kabızlık, halsizlik, ciltte kuruma, saç dökülmesi (Tiroit hormonu normalden az salgılandığında)
- Yorgunluk ve uyku hali
Guatr Hipertroidiye Sebep Olduysa Şu Belirtiler Olabilir;
- Tez canlılık ve sinirlilik
- İshal, bulantı, kusma
- Sıcağa tahammülsüzlük ve aşırı terleme; titreme
- Artan iştaha rağmen kilo kaybı
- Çarpıntı ve sinüs ritminde (kalbin normal atışı) düzensizlik
- Saç dökülmesi, ince ve kırılgan saçlar; nemli cilt
- Güç kaybı
- Âdet kanamasında düzensizlik; hafif seyrek kanama
Guatr Hipotroidiye Sebep Olduysa Şu Belirtiler Olabilir;
- Depresyon
- Kabızlık
- Soğuğa tahammülsüzlük
- Kilo alımı veya kilo kaybetmede artan zorluk (sağlıklı bir diyete ve egzersize rağmen)
- Yorgunluk/uyku hali
- Zayıf ve kırılgan saçlar ve tırnaklar; kuru cilt
- Eklem veya kas ağrıları
- Âdet döngüsünde düzensizlik veya doğurganlık sorunları
Guatra Sebep Olan Durumlar Nelerdir?
- İyot Eksikliği: Guatra sebep olan en temel faktördür. Tiroid hormonunun salgılanması iyota bağlıdır. Besinler ve suyla yeterince iyot alınmazsa hormon üretebilmek için tiroid bezi fazla çalışır ve büyür. İyot eksikliği kaynaklı guatr genellikle bölgeye özgüdür ve Türkiye’de de iyot tüketiminin az olduğu bölgelerde bu duruma sıklıkla rastlanır.
- Selenyum Eksikliği: Tiroid hormonunun çalışmasına etki eden önemli mineraller arasında bulunur. İyot ve selenyum yetersizliğinde tiroid hastalıkları daha şiddetli seyreder.
- Genetik Yatkınlık: Aile içinde ve akrabalarda tiroid kanseri, nodül ya da tiroid ile ilgili sağlık problemlerinin var olduğu durumlarda bu hastalıkların ortaya çıkma riski yükselir.
- Hipertiroidi (Tiroid bezinin normalden fazla çalışması): Hipertiroidide, tiroid bezi kandaki tiroid hormonu seviyesinden bağımsız olarak vücutta gerek duyulandan fazla tiroid hormonu üretir.
- Hipotiroidi (Tiroid bezinin normalden az çalışması): Hipotiroidide ise tiroid bezi kandaki tiroid hormonu yetersiz kaldığı durumda az çalışır ve gerekli seviyede tiroid hormonu üretemez.
- Nodüller: Tiroid bezinin içinde ya da üzerindeki şişkinliklere nodül adı verilir. Tiroid bezinin nodüle bağlı olarak büyümesinden kaynaklı guatra nodüler guatr denir.
- Tiroid Kanseri: Tiroid kanserinin özellikle bez içinde bulunan bir ya da birden fazla nodülde görülebilir. Bazen rastlantısal olarak bazen de boyunda şişlik olarak fark edilir.
- Gebelik ve Doğum Sayısı: Gebelikte herhangi bir hastalık olmasa da tiroid bezinin kütlesinin yarısı kadar daha büyümesi normal kabul edilir.
- Sigara: Sigara kullanımı tiroid hormonu üretimini engelleyen bir maddenin seviyesini yükseltebilir.
- Vitamin Eksikliği: A vitamini eksikliği durumu guatr oluşumuna neden olabilir.
- Troidit: Troid bezinin iltihaplanmasına denir.
- Graves Hastalığı: Bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırması sonucunda ortaya çıkan otoimmün hastalıktır.
Bu durumlarla karşıkarşıya kaldıysanız guatr hastalığınızın olma olasılığı yüksektir. Uzman bir hekime başvurmanız gerekir.
GUATR TEŞHİSİ İÇİN NELER YAPILMALI
Eğer bu belirtileriniz mevcut ise uzman bir hekime başvurmalısınız. Öncelikli olarak bir fizik muayenesi yapılmalıdır. Ardından doktorunuzun uygun gördüğü durumlarda;
- Kanda troid hormonları testi
- Antikor testi
- Troid ultrasonorofisi
- Troid sintigrafisi
- Biyopsi
- BT (Bilgisayarlı Tomogrofi) taraması veya MR (Manyetik Rezonans Görüntüleme)
Bu uygulamalar ile guatr teşhisi netleştirilebilir.
Guatr Teşhisi Koyulduktan Sonra Çeşidine Göre Tedavi Yöntemleri Uygulanmaktadır
- Radyoaktif İyot Tedavisi
- İlaç Tedavisi
- Cerrahi Tedavi
Hekiminiz sizin sonuçlarınıza göre bu tedavi yöntemlerinden birini ya da birkaçını uygulayarak sizin sağlıklı hale gelmenize yardımcı olabilir. Her hastalıkta olduğu gibi guatr hastalığının da kanser oluşturma riski bulunmaktadır. Burada anlatmış olduğumuz şikayetleriniz mevcutsa uzman bir hekime zamanında başvurmanız bütünsel sağlığınızı korumada önem teşkil etmektedir.