Gluten İntoleransı Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Çavdar, arpa ve buğdayda yoğun olarak bulunan gluteni tüketen bazı kişiler, gaz sancısı ve karın ağrısı gibi sindirim sorunları yaşar. Çünkü bağışıklık sistemleri bu besini yabancı olarak algılar ve tepki verir. Gluten intoleransı olarak anılan bu durum, yaşam kalitelerini düşürecek düzeyde şikayetlere neden olur. Dolayısıyla bu sorunu yaşayanların diyetlerinde gluten içeren besinler tüketmemeleri gerekir. Peki gluten intoleransı nedir? Belirtileri nelerdir? Bu rahatsızlığa sahip kişiler ne yememelidirler?

Gluten İntoleransı Nedir?

“Gluten alerjisi” olarak da bilinen gluten intoleransı, bu protein türüne olan hassasiyettir. Bir protein türü olan gluten özellikle arpa, buğday ve çavdar gibi tahıllarda yoğun olarak bulunur. Glutene hassasiyeti olan bazı bireyler, bu besinleri yedikleri takdirde şikayetler yaşar. Bu şikayetler bazı durumlarda ise yaşam kalitelerini düşürecek düzeyde gelişebilmektedir. Özellikle son zamanlarda sıklıkla tartışılan bu konu, Hepatoloji ve Gastroenteroloji uzmanları tarafından yakından incelenmektedir.

Vücut bağışıklık sistemi metabolizmaya giren bazı maddeleri yabancı olarak algılar ve tepki gösterir. Bu tepkiler bazı şikayetler halinde, kanda ise antikor olarak kendini gösterir. Bu antikorlar ise ince bağırsakta hasara neden olur. Gelişen bu hasar sonucu, tüketilen besinlerin sindirimi ve emiliminde sorunlar yaşanırken, çölyak hastalığı ortaya çıkar. Sonucunda ise mineral, vitamin, karbonhidrat ve yağ vücuda eksik alınmış olur.

Bir besin alerjisi olan gluten intoleransı çölyak hastalığına benzer belirtiler gösterse de ikisi farklıdır. Gluten hassasiyeti olan kişiler şayet diyetlerinde bu duruma dikkat eserse şikayetleri geçer. Ancak kronik veya genetik olan çölyak hastalığı böyle değildir. Çölyak hastalığı gluten intoleransının en ciddi formu olarak da tanımlanabilmektedir. 100 kişiden birinde görülürken gluten hassasiyeti ise 100 kişiden 40’ında mevcuttur. Ancak çoğu kişi bu durumu yaşadığının farkında bile değildir.

Gluten İntoleransı Belirtileri Nelerdir?

Herkesin bir hastalığa verdiği tepki farklıdır. Kimi sahip olduğu hastalığın semptomlarını ciddi düzeyde yaşarken, kimi hiç fark etmeyebilir. Bu farklılığın nedeni ise genetik yapı, bağışıklık sistemi, sağlıklı yaşam alışkanlıkları ve yaş gibi birçok kriter olabilmektedir. Gluten hassasiyeti belirtileri de aynı bu şekilde kişiye göre farklılıklar gösterir. Hatta çoğu kişi böyle bir sorunu olduğunu yaşamı boyunca fark etmemektedir. Yaygın olarak görülen gluten intoleransı belirtileri ise şu şekildedir:

• Karın ağrısı ve kramp
• İshal
• Nefes darlığı
• Ödem
• Ciltte kızarıklık
• Hapşırık
• Öksürük
• Genizde karıncalanma ve kaşıntı
• Ciltte kaşıntı
• Aşırı yorgunluk
• Baş ağrısı ve migren
• Eklem ve kas ağrısı
• Huzursuz bacak sendromu

Nadir de olsa gluten hassasiyeti olan bazı kişilerde belirtiler hayati tehlike içerecek düzeyde gelişebilir. Örneğin bu kişiler ciddi nefes darlığı ve anafilaktik şok yaşayabilmektedir. Bu yüzden hafiften de olsa gluten hassasiyeti yaşayan kişilerin glutensiz tarifler içeren diyetle beslenmeleri kaliteli yaşam için en doğru yoldur.

Gluten İntoleransı Testi Nasıl Yapılır?

Günümüzde gluten hassasiyeti için uygulanan henüz bir test yoktur. Yani kan analizinden yapılabilecek bir gluten intoleransı testi bulunmamaktadır. Şayet buğday, çavdar ve arpa gibi yoğun gluten proteini bulunduran besinler tükettiğinizde gaz sancısı, ishal ve karın ağrısı yaşıyorsanız bir uzmana gidilmesi önerilir. Bu sayede tanı konulması için belirti anketi yapılır ve hastalık teşhisi konulabilir.

Belirtilere dair anket yapılırken, hastanın yorumları ve glutenli besinler tükettiği zaman vücudundaki değişimler belirlenir. Böylelikle tanı konur. Bunun yanında gıda intoleransı biyopsi gibi tetkiklerle de tespit edilir bir sağlık koşulu değildir. Tanı konulması için ayrıca uzman tarafından kişiye bu besin öğesine yönelik iki haftalık eliminasyon diyeti uygulanır. Yani gluten içermeyen diyetle bu süre zarfında beslendiğinde şikayetler kayboluyor ise gluten intoleransı sorunu olduğu tanısı konur.

 Gluten İntoleransı Olanlar Ne Yememeli?

Günümüz şartlarında çölyak hastalığı ve gluten intoleransı bulunan kişilerde etkili ve tek tedavi şekli glutensiz diyet ile beslenmektir. Her ne kadar diyette bu proteini tüketmek büyük yararlar sağlasa da yeterli gelmez. Çünkü kişisel bakım ürünleri ve kozmetik ürünlerde bulunan bu protein de aynı şikayetlere neden olabilmektedir. Gıda intoleransı olan kişilerin yememesi gereken besinleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Baharatlı yiyecekler
• Tuzlu ve sos içeren yemişler
• Soya ve salata sosları
• Et suyu ve işlenmiş et ürünleri
• Erişte ve makarna unlu gıdalar
• Bisküvi, kurabiye ve karakter tarzı atıştırmalıklar
• Kepek, irmik ve bulgur tarzı besinler
• Kahvaltılık gevrek
• Cips ve patates kızartması
• Kek, turta ve pasta gibi unlu mamuller
• Buğday, arpa, yulaf, çavdar, kahverengi un içeren ekmek, lavaş ve pide dahil tüm unlu mamuller
• Glutenli çeşni, hazır çorba, köfte ve pane harçları
• Bira gibi içecekler
• Galeta unu içeren besinler

Yukarıda değindiğimiz gibi bazı kişilerin sadece diyetlerinden gluten içeren besinleri çıkarmaları yeterli olmaz. Dolayısıyla hayatlarından bu proteini tamamen çıkartacakları bir hamle yapmaları gerekir. Vücut losyonu, diş macunu, saç kremi, şampuan, sabun, güneş kremi, ruj, dudak nemlendirici gibi kişisel bakım ve kozmetik ürün etiketlerini taramaları gerekir. Daha sonra ise şayet gluten içeriyorsa hayatlarından çıkararak alternatif ürünlere yönlenmelilerdir.

Gluten üzerine dünya çapında yapılan araştırmalara göre glutensiz yaşam alışkanlıkları geliştirmek, sağlıklı yaşam için etkin bir adımdır. Çünkü bu protein sağlığı olumsuz yönde etkileyen bileşikler içerir. Yani bu proteinin sağlıklı kişiler için de bir faydası olmadığı iddia edilmektedir. Dolayısıyla özellikle son yıllarda glutensiz beslenme diyetleri popüler bir hale gelmiştir. Ancak bu şekilde bir diyet sadece uzman bir diyetisyen tarafından verildiğinde faydalıdır. Aksi takdirde dengesiz beslenmeye neden olur.

Gluten İntoleransı Kilo Aldırır Mı?

Besin hassasiyeti olan gluten intoleransı ile ilgili merak edilen sorulardan biri kilo aldırıp aldırmadığı yönündedir. Bilimsel olarak bu sağlık koşulunun kilo aldırdığı yönünde kesin bilgiler bulunmamaktadır. Bunun yanında bağırsak geçirgenliğindeki değişiklikler ve bazı malabsorbsiyonlar bu sağlık koşuluna neden olabilirken kilo kaybı yapabilir. Çünkü düzenli kalori alınsa dahi tam emilemez. Gluten hassasiyeti yaşayanların uyguladıkları diyet, bu sorunun önüne geçerek kaloriden tam faydalanmayı sağlar. Dolayısıyla kişiler kilo verdiklerini zanneder.

Glutensiz diyet tüketenler ayrıca unlu mamul tüketimini azalttıkları için de kilo vermektedir. Bunun yanında kilo aldırdığına dair şöyle bir yaklaşım vardır ki mantık çerçevesinde düşünüldüğünde doğru olabilir. Gıda hassasiyeti yaşayan kişilerin vücutlarında inflamasyon gelişir. Bu durum insülin duyarlılığını artırırken kilo alınmasına neden olur. Ancak söz konusu bu durumun kesin olduğu yönünde net bir bilgi bulunmamaktadır. Dolayısıyla gluten intoleransı kilo aldırıyor şeklinde yorumlanamaz.

Çağımız değişimlerine beslenme alışkanlıkları da ayak uyduruyor. Bu duruma ise sindirim sistemi adapte oluyor. Ancak bu uyum herkeste aynı düzeyde değildir. İşte böyle durumlarda gıda hassasiyeti ortaya çıkarken yaşamı olumsuz yönde etkileyen belirtiler gösterir. Dolayısıyla beraberinde yeni diyet şekilleri türer. Gluten intoleransı da bu proteine olan hassasiyet olarak karşımıza çıkar. Ancak tüm bu şikayetlerden uzman tarafından önerilen bir diyet ile kurtulmak mümkün. Yani dermansız dert değil. Sadece uzmanın önerdiği noktalara riayet etmek ve verdiği glutensiz diyet ile beslenmek gerekir. İşte şikayetlerinizin önüne geçmesi aslına bakılırsa bu kadar kolaydır.