Erteleme Hastalığından Nasıl Kurtulurum?
Erteleme Hastalığı Yani Atalet Kavramı Nedir?
Erteleme hareketi yani erteleme davranışı hayatımızda birçok kişide ve birçok olayda kendini belli edebilir. Gündelik hayatımızdan yola çıkarsak düşündüğümüzde vereceğimiz kararlardan yapacağımız işlere kadar karşımıza çıkabilir. Fakat bu durum yani erteleme davranışı tamamen psikoloji kavramıyla yani zihinsel süreçle ilişkilidir. Yani bir anlamda şunu sorabiliriz kendimize: erteleme davranışının sebepleri neler olabilir? Erteleme davranışı ile nasıl baş edebiliriz veya baş edebilir miyiz? Sırayla açıklamaya ne dersiniz?
Erteleme Davranışının gerekçelerine gelin beraber bakalım…
Erteleme davranışının öncelikle iş hayatı ve günlük yaşantımızda zaman zaman büyük problemlere yol açtığını bilmemiz gerekir. Kişi bunu bazen hemen fark etse bile bazen fark etmesi zaman alır. Erteleme durmunun gerekçeleri her birimiz için farklı olsa da çoğu zaman bunu yaptığımız gözümüzden kaçabilir. Genel itibari ile ele almak gerekirse şu şekilde başlıklara bölmek daha makul olacaktır.
Hayat tarzı ve küçüklükten beri yetiştirilme tarzımız
Erteleme davranışını etkileyen en saydığımız durumlardan ilki kişinin hayat tarzı ve nasıl büyütüldüğü ile ilgilidir. Çoğu insan erteleme davranışını küçüklükten itibaren ailesinden görür ve öğrenir. Bu doğrultuda anne babalar yani ebeveynler kendi geçmişlerini değiştiremeseler de ilgi ve davranışlarına özen göstermeyi bilmesi gerekir. Anne baba erteleme davranışı yani çocuk yetiştirmek için bilgi ve birikim konusunda kendini geliştirmeli ve olması mümkün olan durumları çocuklarının yaşamasını önlemelidir.
Kişilik Özellikleri
Erteleme durumuna sebep olan durumlardan bir ikincisi ise kişinin karakter özelliklerdir. Mizaç dediğimiz kavram doğuştan gelse de karakter aslında çevresel faktörler ile şekillenir. Geçmiş hayatında mutlu olamayan seratonin salgılayamayan bireylerin erteleme alışkanlığı daha fazladır ve buna sıklıkla başvururlar. Duruma böyle bakacak olursak aslında şunu çok rahat söyleyebiliriz. Kendimize bakıp geçmiş deneyimlerimizle beraber ilerleyen yılladaki beklentilerimizin davranışlarımız üzerindeki etkilerini düşündüğümüzde, erteleme davranışımızın sebepleriyle alakalı farkındalığımız artacaktır.
Duygu Durumumuz ve İçsel Çatışmalar
Birey okul hayatında iş hayatında veya özel yaşantısında bazı şeyleri başaramayacağını ve ya beceremiyceğini sandığı zaman erteleme davranışı da bu doğrultuda artış gösterir. Özellikle kişide mükemmeliyetçi bir yaklaşım ve karakter var ise sahipse, daha iyiye ulaşma çabasıyla %100 başarının altındaki bir durumu başarısızlık olarak görüyorsa bu durum yine artar. Yani bu bağlamda işini ve yapması gerekenleri ertelemeye meyilli bir yapıda olur. Ayrıca başarısızlıktan çekindiği için de bir işe girmek yerine ertelemeyi ya da hiç bunu yapmamayı isteyebilir. Bu gibi durumlarda içsel durumumuza kulak vermek ve yineleyen davranışların olup olmadığını anlamak yani farkına varmaktır. Böylelikle erteleme durumunun nedenleri derinlemesine incelenebilir.
Yapılan araştırmalara göre erteleme davranışının kronik olarak deneyimlendiğini, suçluluk duygusu, duygusal depresyon, akıl dışı düşünme ve kaygı gibi etkenlerle ilişkili olduğunu gösterir.
Erteleme Davranışı yani atalet İle Nasıl Baş edebilir?
- Farkındalık Geliştirme: İlk adım, ertelemenin farkına varmaktır. Hangi görevleri veya işleri ertelediğinizi ve nedenini anlamak, bu davranışı değiştirmenin ilk adımıdır.
- Görevleri Parçalama: Büyük ve karmaşık görevleri küçük parçalara bölerek daha yönetilebilir hale getirin. Her bir parçayı tamamladığınızda kendinizi daha başarılı hissedeceksiniz.
- Zaman Yönetimi: Belirli görevler için belirli zaman dilimleri belirlemek, görevlerinizi daha verimli bir şekilde yönetmenize yardımcı olabilir. İşlerinizi zaman çizelgelerine uygun bir şekilde sıralayarak odaklanabilirsiniz.
- Hayır Demeyi Öğrenme: Kendinizi fazla yüklenmemek için hayır demeyi öğrenin. İhtiyacınız olmayan veya üzerinize fazla yük getirecek görevleri reddetmek, ertelemeyi azaltabilir.
- Yardım Alma: Etrafınızdaki insanlardan destek istemek, erteleme davranışıyla başa çıkmanıza yardımcı olabilir. Başkalarının sizi hesap verebilir hale getirmesine izin vermek, taahhütlerinizi tutmanıza yardımcı olabilir.
- Profesyonel Yardım: Eğer erteleme davranışı sizi önemli ölçüde etkiliyorsa, bir uzman ya da terapistten yardım almayı düşünebilirsiniz. Duygusal depresyon, kaygı ve diğer psikolojik faktörlerle ilişkilendirilen kronik erteleme davranışı durumunda, profesyonel yardım önemli olabilir.
Erteleme durumuyla baş edebilmek için birincil olarak durumun farkına varmak lazım. İlk olarak nasıl durumlarda ve zamanlarda erteleme davranışı içinde olduğunuza dikkat etmelisiniz. Kendinize karşı dürüst olmak yapacağınız işi bilinçli mi yoksa bahane bularak mı ertelediğinizi anlamanızın birincil yöntemidir. Görevlerinizi ve yapmanız gerekenleri ertelediğinizi anlamanız durumunda şu yöntemleri kullanabilirsiniz.
- Üstlendiğiniz görevi küçük parçalara bölün. Büyük hedeflerden kaçınarak kendiniz adına yönetebileceğiniz minik parçalar üstünde çalışarak çok daha güvenilir ilerlemeniz mümkün olacaktır.
- Kendinize belirgin ve realist bir saat dilimi koymaya çalışın. Hem işinizi hem de zamanınızı bu yönde yönetmek hedefinize gitmenizi ve odaklanmanızı kolaylaştırır.
- Gerekli zamanlarda hayır demeyi öğrenin. Potansiyelinizin üzerinde görev almamak adına öncelikli sıradaki işlerinizi bitirmeden önce sizden istenen fazla sorumluluklara hayır diyebilirsiniz.
- İnsanlarda yardım istemekten çekinmeyin. Ertelemenizi ve bahane yaratmanızı kabul etmeyecek birinin desteğine başvurabilirsiniz. Çevrenizdekilerin desteğini almak ve amacınızı düşünmenin yanında durumunuzu açıkça dile getirmek de kendinize verdiğiniz sözü tutmanıza fayda sağlayacaktır.
- Bir uzman kişiye başvuru yaparak duygu, düşünce ve davranışlarınızla ilgili farkındalık oluşturun.
Uzman Klinik Psikolog Selin Kul