DEPRESYON NEDİR?

Depresyon nedir sorusunun günümüzde özellikle psikoloji alanında çok çeşitli anlamları vardır. Sık rastlanan üç yaklaşım şunlardır:

1. Normal bir duygulanım (affect) olarak depresyon; Bu yaklaşım depresyonun her insanda karşılaşılabilecek bir duygu olduğunu anlatır. Gündelik bir dil kullanacak olursak depresyon, insanın kendisi için önem taşıyan şeylerde yitirdiği istek ve arzuyla zaman içinde yaşadığı hüzün durumudur. Aynı zamanda depresif duygulanım patolojik bir duruma bağlı olmadan yaşantı içinde çok sık bir şekilde ortaya çıkabilir.
2. Ruhsal bir belirti (semptom) olarak depresyon: Psikiyatride/Psikolojide depresyon günlük yaşamın üzgün, hüzünlü ve mutsuz geçtiği zamanın çoğuna bu duygudurumların egemen olduğu normal dışı bir hali anlatmak için kullanılır. Depresyon bu anlam itibariyle bir belirtidir ve birçok rahatsızlığa eş tanı olarak ortaya çıkabilir. Ruh sağlığı uzmanlarına bu şikayet ile başvuran danışanlar bu özellikleri tam sağlamıyor hatta başka bir rahatsızlığa yakalanmış olabilirler. Depresif belirtiler sadece psikolojik bozukluklarda değil, nörolojik ve medikal hastalıklara da eşlik edebilir. Depresif belirtiler çevresel uyaranlara ve gelişen hayat olaylarına uyum sırasında verilen bir cevapta olabilir.
3. Psikolojik bir rahatsızlık adı olarak depresyon: Depresyon daha önceleri melankoli de denen, belirti kalıplarıyla ilerleyen, zaman zaman döngüsel bir nitelik gösteren ruhsal rahatsızlıktır. Depresif rahatsızlıklar yakın zaman sınıflandırmalarında tek bir bozukluk olarak görülmemekle beraber kalıplardan bağımsız olarak da adlandırılmaktadırlar. Depresyon farklı türleri de bulunan bir rahatsızlıktır.

Rahatsızlık olarak düşünüldüğünde ‘’Depresyon’’ da görülen en temel özellikler üzüntü ve mutsuzluktur. İnsan bedeninde bulunan organlar işlevsellik ve gereklilik açısından ne kadar önemli ise insanın ruhsal yapısı için olan olumlu ve olumsuz duygular da  ‘’üzüntü ve mutsuzluk’’ bir o kadar önemlidir.

Kısaca üzüntü –normaldir- çünkü her insan hayatında ortaya çıkabilir, -gereklidir- çünkü ruhsal sistemimizin bir parçasıdır, kendimizi tanımamızı ve hayata uyumumuzu sağlar.

Depresyon için önemli olan bir diğer durum ise daha önce hoşlandığı faaliyetlerden artık hoşlanmaması ve zevk almaması, bunlara karşı olan ilginin kaybolmasıdır. Bu şekilde kişi için gündelik faaliyetleri (ev,sosyal,eğitim vb.) yürütmek zorlaşır.

Depresyon tanısı uzmanlar tarafından koyulurken üstte anlatmış olduğumuz belirtilerin uzun süreli ve şiddetli bir şekilde görülmüş olması büyük rol oynar.

Bu belirtilerden yanı sıra ;

• Pişmanlık, suçluluk duyguları
• Kendine güvende azalma, kararsızlık
• Durgunluk, az konuşma, az hareket etme
• Sinirlilik, huzursuzluk, bazı zamanlarda yerinde duramama
• Kolay yorulma, enerji azalması
• Konsantrasyon eksikliği
• Unutkanlık
• Uyku bozukluğu (aşırı uyku ya da uykusuzluk)
• İştah değişikliği (iştahta artma ya da azalma, kilo kaybı veya kilo alımı)
• Bedensel şikayetler ve ağrılar
• Cinsel istekte azalma

  

Bir kişide depresyonun varlığından söz edebilmek için bu belirtilerin günün tamamında hakim olması ve en az 15 gündür devam etmesi yani bir süreklilik göstermesi gerekir. En önemli kıstas ne kadar sürerse sürsün gündelik hayatın işlevinde bozulmaya yol açmış olması gerekir.

Unutulmamalıdır ki depresyonda normal üzüntüden şiddet, yoğunluk, sıklık ve süre açısından bir fazlalık ve farklılık vardır.

Depresyonu Neler Tetikleyebilir?

Birçok kişide depresyonu sıkıntı verici olaylar, olumsuz düşünme biçimi, alkol, çeşitli ilaçlar ve kimi bedensel hastalıklar vb. gibi durumlar tetikleyebilir. Bununla birlikte yapısal olarak aileden depresyona çok yatkın bireylerde olabilirler.

Bugün için daha çok kabul edilen yapısal olarak veya kişilik özellikleri açısından depresyon geçirmeye daha yatkın olan bireylerde bu tür yaşam olaylarının tetiklemesiyle depresyonun ortaya çıkabildiğidir.

Depresyonu Nasıl Tedavi Ederiz?

Depresyon çeşitli şekillerde tedavi edilebilir. En sık kullanılan tedavi, ilaç veya psikoterapidir. Psikoterapi birçok zamanda faydalı olmakla beraber bazı depresyon vakalarında ilaç kullanımı da önerilmektedir. Aynı şekilde bazen ilaç bir psikoterapi yönteminden bağımsız tek başına da işe yaramaktadır.

Gerek depresyon tedavisinde etkili olduğu bilinen psikoterapiler (sertifikalı uygulayıcısı olduğum Bilişsel Davranışçı Terapi) gerekse de ilaç tedavilerinde yaklaşık % 60-70 civarında hasta verilen ilk tedaviye cevap verirler. Bu oran daha sonra tedaviye cevap vermeyen hastalarda başka yöntemlerin de eklenmesiyle %90’lara yaklaşır. Depresyonun hafif ve orta seviyede olduğu vakalarda uzmanlarca uygulanan ‘’BDT’’ ekolünün en az ilaç kullanımı kadar olumlu olduğu görülmektedir.

Gerek psikoterapi gerekse de ilaç tedavisiyle elde edilen sonuçlar bu terapilerin düzenli ve uygun koşullarda uygulanmasıyla sağlanır.

Not: Eğer bu belirtiler size de tanıdık geliyor, hayatınızın işlevsellik alanları depresif duygulanım ile büyük bir ölçüde etkileniyor ise sizde kendi durumunuzun farkına vararak uzmanlara başvurup yardım alabilirsiniz.

Klinik Psikolog Mustafa Can KÜÇÜK