KANSER NEDİR?
Vücudun herhangi bir organ ya da dokusundaki hücrelerin kontrolsüz çoğalması ve büyümesi sonucu ortaya çıkan bir hastalık tablosudur. Kanser hücresi durmadan çoğalmaya devam edebilir. Normalde bağışıklık sistemi anormal hücreleri yakalar ve bunları yok eder. Ancak kanser hücreleri gelişmiş savunma sistemleri sayesinde bağışıklık sisteminden saklanabilir ve immun sistemin saldırılarından kendilerini koruyabilirler. Normal vücut hücrelerinde gerçekleşmekte olan programlı hücre ölümü kanser hücrelerinde görülmez. Hücrelerimizin de insanlar gibi belirli bir yaşam döngüsü vardır, vücudumuzdaki birçok hücre bu döngü içinde ölüm zamanı geldiğinde programlı bir şekilde kendini yok etmelidir. Kanser bu programlı hücre ölümünün gerçekleşmemesi olup, kanserleşen hücrenin çoğalmaya devam etmesi durumudur.
Kanser, hücrelerin içindeki DNA’da meydana gelen mutasyonlar ve anormal büyümeler sonucu meydana gelir. Yapısal nedenlerle birlikte kansere neden olan durumlar arasında genetik faktör, çevresel faktörler, yoğun güneş ışını, sigara-alkol tüketimi, kanserojen maddeye maruz kalma, kötü beslenme, stres, bazı virüsler ve bakteriler yer alabilmektedir. Kansere neden olan bu durumlar her bireyde kanser oluşumuna sebep olmaz. Bireyin vücudundaki hücreler kansere neden olabilen etkenlerle uzun süre karşılaşınca, hücrelerde bazı mutasyonlar gelişebilir.
Bu kronik maruziyetler bir dizi mutasyonlarla hücrelerde kanseröz değişiklikleri meydana getirebilir. Bu tip anormal hücreler herkeste gelişebilir, ancak yeterli bir immün sistem bu hücreleri tanır ve ortadan kaldırır veya tamir eder. Kanser oluştuğu dokuya göre ya da köken aldığı hücre tipine göre adlandırılır. Günümüzde 200’den fazla kanser çeşidi bulunmuştur. Kanser oluştuğu bölgeden başka dokulara yayılırsa buna da metastaz adı verilmektedir.
Kanserin köken aldığı hücre tipleri;
- Karsinom: En yaygın kanser türüdür. Vücudun iç ve dışını kaplayan epitel hücrelerinden kaynaklanırlar. Başlıcaları adenokarsinom, bazal hücreli karsinom, skuamöz hücreli karsinom, transisyonel hücreli karsinomdur.
- Sarkom: Sarkomlar; kas, yağ, kan damarları, lenf damarları ve lifli doku (tendonlar ve bağlar gibi), kemik ve yumuşak dokularda oluşan kanserlerdir. Osteosarkom en sık görülen kemik kanseridir. Yumuşak dokudan kanserlere örnek leimiyosarkom ve kaposi sarkomdur.
- Lösemi: Kemik iliğinden kaynaklanan ve kan hücrelerinin anormal çoğalmasından kaynaklanan kanser türüdür. Değişik kan elemanlarından kaynaklanabilir. Akut veya kronik olabilir.
- Lenfoma: Bağışıklık sistemimizde T ve B lenfositleri vardır. Bu hücrelerden kaynaklanan kanser türüne lenfoma denir. Lenfomada lenf bezleri ve lenf kanallarında kanser dokusu gelişir. Hodgin lenfoma ve nonhodgin lenfoma olarak ikiye ayrılır. Bu iki lenfoma türünün tedavisi ve gidişatı farklıdır.
- Multipl myeloma: Bir bağışıklık sistem hücresi olan plazma hücrelerinden kaynaklanan kanser türüdür. Kemik iliğinde başlar ve vücuttaki değişik kemikleri tutar.
- Melanom: Melanosit denilen deri hücrelerinden kaynaklanan bir kanser türüdür.
- Germ hücreli tümörler: Erkek ve kadın üreme hücrelerinden kaynaklanan tümörler.
- Nöroendokrin tümörler: Bunlar hormon salgılayan hücrelerden oluşur ve kontrolsüz hormon salgılarlar.
- Karsinoid tümörler: Özellikle sindirim sisteminden kaynaklanırlar. Serotonin salınımına yol açarak karsinoid sendrom yaparlar.
KANSER BELİRTİLERİ BAŞLICA NELERDİR
Kanser belirtileri kişiden kişiye veya kanserin türüne göre değişebilmekle birlikte kanser türlerinde ortak olarak karşılaşılan kanser belirtileri şunlardır;
- Bireyde istemsiz kilo kaybı
- Kronik halsizlik ve şiddetli yorgunluk
- Cilt dokuda veya gözlerde sararma
- Kızarıklıklar, morluklar, yaraların geç iyileşmesi gibi cilt sorunları
- Kabız, ishal, dışkı şekli değişimi gibi bağırsak hareketlerinde değişme
- Bireyin günlük yaşamını zorlayıcı kas ve vücut ağrıları
- Lenf bezlerinde şişme sonucu koltuk altı, meme gibi noktalarda büyüyen kitleler
- Tekrar eden öksürük
- Nefes almada güçlük çekme
- Özellikle geceleri artabilen ateş
- Diş eti kanaması
- Vücutta kanama veya morarmalar
- İdrardan kan gelmesi
- Mide bulantısı ve kusma
- Baş ağrıları ve ağrı nöbetleri
- Yutmada güçlük çekme
- Ses kısıklığı
- Yemek yedikten sonra sürekli hazımsızlık
- Ciltteki ben ve siğillerde değişim
Bu belirtiler tek başına yeterli değillerdir. Bazı kronik hastalık belirtileri ile karıştırılabilmektedirler. Bu sebeple bu tür şikayetleriniz oluştuğunda alanında uzman bir hekime başvurmalısınız. Hekim eğer kanserden şüphelenirse teşhis için yapılması gereken testler bulunmaktadır. Kanseri teşhis etmek için kullanılan araçlar genellikle laboratuvar testleri, görüntüleme çalışmaları ve diğer invaziv veya non-invaziv prosedürleridir. Prosedürler başlıca şu şekildedir;
- Fiziksel muayeneler: Kansere işaret eden yumrular, kitleler, lezyonlar veya cilt rengindeki değişiklikleri değerlendirmek için uzman doktor tarafından fiziksel muayene yapılır.
- Tam kan sayımları (CBC): Kanserli hücrenin bulunduğu vücutta kan değerleri farklılık gösterebilir. Bu sebeple tam kan sayımları yapılması gerekir. Tedavi sırasında ise anemi, enfeksiyon veya diğer komplikasyonların gelişimi izlenirken, kandaki lösemiyi düşündüren anormallikler kan değerleriyle tespit edilebilir.
- Tümör belirteç testleri: Kanserli hastalarda kanda saptanan, çoğu protein yapısında olan kimyasal maddelerdir. İdrarda veya diğer vücut sıvılarında ve dokularda da bulunabilirler ama sıklıkla kandaki düzeyleri incelenir. Kanda kanser varsa yükselme eğilimi gösteren maddeleri ölçmek için kullanılır. Bunlar arasında prostat kanserini saptamak için prostata özgü antijen testi (PSA), hem meme hem de yumurtalık kanseri için kullanılan BRCA1 ve BRCA2 testleri ve bir dizi kanserle ilişkili bir tümörü saptamak için kullanılan CA- testleri bulunur.
- Akış sitometrisi: Bir hücre veya partikül popülasyonunun fiziksel ve kimyasal özelliklerini tespit etmek ve ölçmek için kullanılan bir tekniktir. Bu işlemde, sıvı içinde süspanse edilmiş hücreleri değerlendirir ve bir kan veya kemik iliği örneğinden lösemi veya lenfoma teşhisinde faydalanılır.
- Biyopsi: Mikroskop altında değerlendirme için vücuttan bir doku veya sıvı örneğinin alınmasıdır. İnce iğne aspirasyonu (FNA), çekirdek iğne biyopsisi, koni biyopsisi veya ameliyatla elde edilebilir.
- Görüntüleme testleri: Kanseri teşhis etmek için hücre, hücre içi ya da dokuların görüntülerinden faydalanılan yöntemler dizisidir. Birden fazla görüntüleme testi vardır. Bu testler X-ışını, bilgisayarlı tomografi (CT) ve manyetik rezonans görüntülemeyi (MRI) içerebilir. Radyoaktif izleyicileri kullanan nükleer tıp görüntüleme, belirli kanser türlerini teşhis edebilirken, pozitron emisyon tomografisi ile tutarlı olarak metabolizmadaki değişiklikler saptanabilir.
- Genomik test: Bir organizmanın genlerindeki moleküllerin dizilişi hakkında bilgi verir. Ayrıca her genin işlevini, gen ifadesini kontrol eden düzenleyici unsurları ve farklı genler ile proteinler arasındaki etkileşimleri içerir. Bir tümörün kromozomal özelliklerini tanımlamaya yardımcı olabilir ve onkoloğun hastalığı neyin tetiklediğini anlamasına ve en uygun ilaç tedavilerini seçmesine yardımcı olabilir. Bu testlerin çoğu sadece kanseri teşhis etmek için kullanılmaz. Ayrıca kanser hastasının uygulanan tedaviye yanıtını ölçer.
Bu testler yardımıyla kanserin teşhisi, başlangıcı, ilerleyişi ve tedavi yöntemleri belirlenebilir. Hekim testlerin sonucuna göre bir dizi yöntem kullanarak kişinin durumuna göre bir yol haritası belirler.
KANSERİN MODERN TIPTAKİ TEDAVİ YÖNTEMLERİ
- Kemoterapi
- Radyasyon Tedavisi
- Ameliyat
- Hormon Tedavisi
- Biyolojik Tepki Değiştirici Tedavi
- Kanser İçin İmmünoterapi
- Kanser İçin Hedefe Yönelik Tedavi
- Kemik İliği Nakli
- Kök Hücre Tedavisi
- Kanser Büyüme Baskılayıcıları (İnhibitörler)
- Kanser Aşıları (Hücre bazlı tedaviler)
- Gen Terapi
Kanserden Korunmak İçin Başlıca Yapılması Gerekenler
- Sigara içmemek
- Alkol almamak ya da miktarını sınırlamak
- Radyasyondan uzak durmak
- Enfeksiyonlardan korunmak
- Sağlıklı beslenmeyi yaşam tarzı haline getirmek
- Egzersiz yapmak
- Kilo dengesini korumak
- Kendimizde fark ettiğimiz değişimlere kulak vermek
- Belirli aralıklar ile kan tahlilleri yaptırmak
- Vücudun vitamin- mineral dengesini korumak
- Kanserin erken belirti ve bulgularını bilmek
- Kanser riskini bilmek ve kanser tarama programlarına girmek
- Ruhsal ve bedensel iyilik- sağlık halini korumaya çalışmak
- Stresle başa çıkmak
Kanser süreci bireyi ve içinde bulunduğu çevreyi zorlayacaktır. Şartların yeniden yapılanmasını gerektiren durumlar açığa çıkacaktır. Bu sebepledir ki kişiyi ruh ve beden bütünlüğünden ayrı hayal etmemek gerekmektedir. Bütüncül Tıp yaklaşımları ile bunu başarmak pozitif sonuçlar elde etmek mümkündür. Bir başka blogda bu konuya değineceğiz. SAĞLIKLI GÜNLER DİLERİZ.
ZEYNEP DURDU