Hashimoto tiroidi günümüzde sık sık duymaya başladığımız otoimmün bir hastalıktır. İlk olarak 1912'de Dr. Hakaru Hashimoto tarafından tanımlanmıştır. İyotun yeterli olduğu bölgelerde en sık görülen tiroit hastalığıdır. Kadınlarda erkeklere göre 5 -10 kat daha fazla görülmekte, toplumda anne- kız hastalığı olarak da bilinmektedir.
Hashimoto tiroidinde tiroit dokuları vücudun kendi ürettiği antikorlar tarafından saldırıya uğrar, bu da tiroit fonksiyonlarının kademeli olarak azalmasına neden olur. Tedavi edilmeyen Hashimoto tiroidit formları papiller tiroid kanserine ve tiroid karsinomuna yol açabilir.
Genetik yatkınlığın, çevresel faktörlerin ve bağışıklık bozukluklarının Hahimoto gelişimine katkıda bulunduğu kabul edilmektedir. Otoimmün tiroid hastalığının gelişiminde en önemli faktör olan genetik faktörler, majör doku uyumluluk genlerini (insan lökosit antijenlerini kodlayan), bağışıklık sistemini düzenleyen proteinleri ve spesifik tiroid genlerini içerir. Çevresel faktörlerin etkisi altında, bağışıklık sistemini tiroid antijenlerine karşı aşırı antikor üretmeye teşvik ederler.
Tiroit bezinde üç hormon üretilir: kalsitonin, serbest tiroksin (T4) ve triioditironin (T3). Bu hormonlar insan vücut dokularının çeşitli metabolik işlevleri için hayati önem taşımaktadır. Tiroit bezi eser elementlere karşı hassastır, esansiyel ve toksik metallere uzun süreli maruziyet hormon düzeylerinde bozulma meydana geldiği bildirilmiştir.
Tiroit bezinin sağlıklı çalışabilmesi için iyot (I), selenyum (Se), çinko (Zn), manganez (Mn) ve bakır (Cu) seviyeleri önem taşımaktadır. İyot ve selenyum gibi eser elementler tiroid otoimmünitesi ve tümörlerle ilişkilendirilirken; çinko, bakır, demir, manganez, magnezyum, potasyum ve kalsiyum tiroit işlevi ve hastalığıyla ilişkili olabileceği öne sürülmüştür.
Hashimoto hastalığının semptomları, diğer kronik hastalıklarda olduğu gibi, başlangıçta akut ve spesifik değildir. Vücudun metabolizma hızını ayarlayan en etkili organımız olan tiroit bezinde meydana gelen bu hastalık kilo artışı, kronik kabızlık, anemi ve saç dökülmesi şikayetlerindeki artış ile kliniğe başvuru sonrası fark edilebilir. En sık görülen belirtiler:
Kan değerlerinde tiroid stimülan hormon (TSH) değeri yüksek, serbest tiroksin 4 değerleri düşük olarak gözlenir, bu sonuçlar hipotiroidizmin de göstergesidir. Hastalık genelde hipotiroidizm ile birlikte görülür. Kesin tanı için tiroid peroksidaz antikor (anti TPO) ve tiroglobulin antikor (anti TG) belirteçlerinin referans üstü tanımlanması gerekir.
Hashimoto tiroidinde beslenme tedavileri kişide görülen semptomların ve inflamasyonun azalmasına katkı sağlayarak yaşam kalitesinin artmasına yardımcı olur. Tiroid hormonlarının metabolizmanın düzenlenmesindeki rolü nedeniyle, tiroid fonksiyonunun azalması ile hastalarda istirahat metabolizma hızı azalır, dolayısıyla aşırı enerji tüketiminden kaynaklanan vücut ağırlığında olası artış eşlik eder. Hashimoto tiroidi ile birlikte ateroskleroz, obezite, diyabet görülebilir. Beslenme planlanırken kişinin ihtiyaçları da göz önüne alınarak kişiye özel bir beslenme programı hazırlanmalıdır.
Karbonhidrat: Kabızlık bu hastalarda sık görülen bir semptomdur. Bu nedenle karbonhidrat ihtiyacı lif içeren kaynaklardan sağlanmalıdır.
Protein: Bitkisel ve az yağlı hayvansal protein kaynaklarından sağlanmalıdır. Laktoz intoleransı mutlaka değerlendirilmelidir.
Yağ: Özellikle anti- inflamatuar özelliğe sahip zeytinyağı, avokado, keten tohumu, ceviz, balık yağı gibi kaynaklara beslenmede yer verilmelidir.
Vitamin ve mineral: Bağışıklık sisteminin devamlılığı için A, C, D ve B grubu vitaminleri gereklidir. Hashimoto tiroidi hastalarında demir, iyot, bakır, çinko ve selenyum gibi minerallerin alımının yetersiz bildirilmiştir, buna bağlı olarak bu minerallere beslenmede yer verilmelidir.
Hashimoto hastalarında görülen beslenme yetersizliklerinin bağırsak mikrobiyotası ile de ilişkili olduğu, bu bireylerde patojenik olmayan bağırsak bakterilerinin sayısının azaldığı rapor edilmiştir.
Glutensiz beslenme içerisinde gluten bulunan buğday, arpa, çavdar, yulaf ve bunları içeren tüm gıdaların beslenmeden çıkarıldığı beslenme programlarıdır. İnce bağırsak enteropatisi olan çölyak hastaları için geliştirilen bu beslenme programı çölyak gibi otoimmün bir hastalık olan Hashimoto tiroidi hastalığının ilerlemesi ve komplikasyonların ilerlemesi açısından da fayda sağlayabileceği bildirilmiştir. Otoimmün tiroid hastalığına sıklıkla çölyak hastalığı da eşlik edebilir.
Glutensiz beslenme otoimmün bozukluklardan koruyup korumayacağı net olmasa da Hashimoto tiroidi hastalarında normal beslenmeye kıyasla glutensiz beslenme ile T3 ve T4 seviyelerinde iyileşme, antikor seviyelerinde azalma saptanmıştır. Bu beslenme selenyum, iyot, magnezyum, çinko ve bakır açısından fakir olabilir, bu minerellar mutlaka desteklenmelidir.