Kaygı ve Anksiyete Bozukluğu

Kaygı Nedir?

Kaygı aslında tıp alanında rahatsızlık haline gelmiş korku duygusuna verilen addır.

Kişinin hayatında ve ortamında gerçekten korkutucu bir uyaran olmadan kişinin bu duyumları hissetmesi ve yaşaması halinde kaygı bir ruhsal rahatsızlık (Anksiyete bozukluğu) belirtisi olarak değerlendirilir.

Kaygı genel olarak kişinin zarar görebileceği veya tehlikeli durumlarda yaşadığı ruhsal ve bedensel tepkileri tanımlayan bir kavram olarak da kullanılır. Bu tepki ruhsal anlamda korku veya tasalanma bedensel anlamda kalp atımlarında artış, terleme, çevreden kopma vb. gibi belirtilerle kendini gösterir.

Kaygı, kişi gözetmeksizin herkes tarafından belli durum ve zamanlarda yaşanabilecek olağan bir tepkidir.

Örnekle açıklayacak olursak. Yoldan karşıdan karşıya geçerken ezilme tehlikesi geçirirken, sınav zamanlarında performansı düşünerek veya toplulukta konuşma yapmadan önce birçok insan kaygı yaşayabilir. Bu nedenle kişinin kaygı yaşantılarının zaman ve duruma bağlı olarak ortaya çıkması son derece doğaldır.

Dikkat edilmesi gereken durum ise kaygı normal seyrinden daha fazla ortaya çıkıyor ve kişinin hayat kalitesini, işlev alanlarını olumsuz etkiliyorsa tedavi edilmesi gereken bir rahatsızlık haline gelmiş demektir.

Aşağıdakilerden herhangi birinden rahatsız iseniz muhtemelen kaygı bozukluğu geçirmektesinizdir:

• Yaşadığımız durumdan bağımsız orantısız korkular artmış ise
• Kaygı tetiklenmeleri sık sık tekrar ediyorsa
• Korktuğunuz durumları yönetmek yerine kaçınma ve ertelemeye başvuruyorsanız
• Bu durum (iş, aile, sosyal, eğitim) gibi birçok işlev alanını etkilemeye başlamış ise

Kaygı tek bir şekilde ortaya çıkmamakla beraber değişik biçimleri bulunmaktadır.

Kaygı özellikle belli rahatsızlıklarda daha ön planda ortaya çıkmaktadır. Bu kaygıların türü, süresi, ortaya çıktığı durum ve şiddetine göre birbirinden farklı kaygı bozuklukları vardır. En sık görülen kaygı bozukluğu tipleri;

• Panik bozukluğu
• Sosyal fobi
• Agorofobi
• Yaygın kaygı bozukluğudur

• Bu farklı kaygı türlerinin kısa bilgileri aşağıda belirtilip kendinizde yakaladığınız bir belirtilerin farkına varmanızda yardımcı olacaktır.

  Panik Bozukluk
  

  

  Panik bozukluk aniden başlayan, sıkıntı şiddetinin hızlıca arttığı başı ve sonu belli olan şiddetli bunaltı veya korku nöbetidir. Sık sık ortaya çıktığı takdirde, başka atakların olmasına karşın kişi korku ve kaygı duyuyorsa veya atakların yol açacağı sonuçlar (kalp krizi, felç, çıldırma, ölüm) ile ilgili olarak kaygılanıyorsa bununla ilişkili olarak belirgin kaçınmalar gösteriyorsa o zaman panik bozukluk dediğimiz rahatsızlık ortaya çıkmış olabilir. Unutulmamalıdır ki panik bozuklukta yaşananlar genellikle kişinin çevresinde olup bitenlerden bağımsızdır.
  

  Sosyal Fobi

  Temel özelliği insanların olduğu herhangi bir aktivitede veya faaliyette bulunurken aşırı korku ve heyecan duymadır. Bu fobiye sahip bireyler, toplum içinde genel olarak yargılanma veya eleştirilmeden korkarlar. Başka insanlarla birlikte iken konuşma, yemek yeme gibi faaliyetlerde fazlaca endişe duyarlar. Ayrıca bu esnada hissettikleri kaygı belirtilerinin (titreme, sesin yetmemesi, konuşurken ses titremesi, kızarma, terleme gibi) dışardan görüleceği düşüncesi ve bunu bastırma kısmı bile ekstra korkuya yol açmaktadır.

   

  Sıklıkla çekinilen ortamlar incelendiğinde;

  • Başkalarının önünde konuşma yapmak
  • Soru sormak
  • Başkalarıyla birlikte yemek yemek, bir şey içmek
  • Başkalarının önünde yazı yazmak
  • Dikkatleri üzerinde toplamak (kalabalık bir odaya girmek)
  • Sosyal aktiviteler (yemekler, partiler, evlenme törenleri, dini törenler)
  • Telefonda konuşmak
  • Yeni biriyle tanışmak

  Anlaşılacağı üzere kaygı belirli sosyal durumlara özgü olabilmekle birlikte sıklıkla birçok sosyal ortamda yaşanır.

  Agorofobi

  Yardım alamayacağınızı ya da hemen çıkamayacağınızı düşündüren ortamlarda kaygının bedensel ve ruhsal belirtilerine genellikle panik atak için bir eş tanı diyebileceğimiz agorofobi adı verilir. Bu durum gündelik yaşantıda kaçınmaya ve kişinin hayatının etkilenmesine yol açmaktadır. Aşırı ilerlediğinde evden çıkamaz hale gelebilir.Özellikle bu durum birçok kaçınmaya ve kişinin yaşamının etkilenmesine yol açar. Aşırı ilerlediğinde evden çıkamaz hale gelebilir.

  Agorafobi, panik atağının olabileceği veya kaçışın zor olabileceği yer ya da durumlarda bulunma korkusudur.

  Sıklıkla korkulan veya kaçınılan durumlar;

  • Tek başına evden ayrılmak
  • Evde yalnız kalmak
  • Yalnız başına seyahat etmek
  • Kalabalıklar
  • Kalabalık toplantı yerleri

  Yaygın Kaygı Bozukluğu

  

  Bu bozukluk diğer anksiyete bozukluklarından farklıdır. Çünkü belli bir duruma veya panik atak gibi yapılara bağlı olmadan oluşan kaygıdır. Gündelik olaylar ve geleceğe karşı hissedilen fazlaca kaygı ile karakterize bir durumdur.Örnek olarak maddi konular, akademik başarı, sağlık ile ilgili konular , çıkılan seyahatler, kapı veya telefon çalması vb. her tür gündelik olay bir kaygı konusu haline gelebilir.

  Görülen belirtiler:

  • Huzursuzluk, aşırı endişe ve heyecan
  • Kolay yorulma
  • Dikkat toplamada güçlük ya da zihnin durmuş gibi olması
  • Sinirlilik
  • Bedensel gerginlik
  • Uyku bozukluğu
  • İnsanın psikososyal (Çevreyi etkileyen, çevreden etkilenen) bir varlık olduğu unutulmadan, gündelik yaşantıya göre kaygı durumlarının gözlemlenmesi ve hissedilmesi oldukça normaldir. Bu yazının bir ‘’psikoeğitim’’ yazısı olduğunu düşünerek kendinizde gerçekleşen süreçleri bilgiler ışığında değerlendirmeniz, bir uzmana başvurmanızda yararlı olacaktır.
    

    Klinik Psikolog Mustafa Can KÜÇÜK