Bi Kahve?
Kahvenin anavatanı Etiyopya’nın Kaffa bölgesi olarak bilinmektedir. Kahvenin keşfedilmesi, tarihinde hakkında en az doğru bilginin; dolayısıyla da en çok efsanenin olduğu dönemdir. Bu konuda yüzyıllardır anlatılagelen iki farklı hikaye vardır.
Bunlardan ilki, ‘’kahvenin 3. Yüzyılda Etiyopya’lı Khaldi adındaki bir keçi çobanının, keçilerinin uyarıcı kırmızı çekirdeklerini yedikten sonraki çocuk gibi enerjik hareketlerini fark etmesi ile keşfedildiği anlatılır. Bunun üzerine yaşanılan bu durumu bir keşiş ile paylaşmıştır. Keşiş ise sıcak suyun içerisine atarak içmiştir. Kendisine de enerji vermesiyle birlikte kahveyi manastıra götürmüştür. Kahvenin yayılması ise manastırdan olmuştur.
Keşfi ile ilgili anlatılan bir diğer hikaye de Kaldi’nin hikayesi ile benzer özellikler taşımaktadır. Efsaneye göre 1200’lü yıllarda Etiyopya’da yaşayan Şazeli isimli bir derviş, bilinmeyen bir sebepten dolayı bulunduğu dergahtan sürülür.
Derviş, aç ve susuz bir şekilde kendisine yeni bir yurt aramaya koyulur. Fakat geçtiği yollarda ne karnını doyurabileceği bir yiyecek ne de susuzluğunu giderebileceği bir içecek bulunmaktadır.
Çaresiz bir halde dolaştığı sırada karşısına kocaman, dallarında yemyeşil yaprakları ve kıpkırmızı meyveleri olan bir ağaç çıkar. Derviş karnımı doyurayım düşüncesiyle meyveleri yiyerek hayatta kalmaya çalışır.
Aradan zaman geçince dervişin arkadaşları bu ayrılığa dayanamaz ve Şazeli’yi bulmak üzere yola çıkarlar. Kısa sürede onun yanına ulaşırlar fakat derviş hastalanmış ve yollarda bitap düşmüştür.
Geri dönecek zamanları olmadığından dervişin karnını doyurmak için yediği kırmızı meyveleri, yanlarında getirdikleri bir testi su ile kaynatıp Şazeli’ye içirirler. Ardından arkadaşlarının çok kısa bir süre içerisinde iyileştiğine şahit olurlar ve kendileri de şifa niyetine bu içecekten içmeye başlarlar.’’
Bu hikayelerden hangisi ne kadar doğrudur bilemiyoruz belki ama içeriğindeki etken maddeler ile vücutta bazı uyarıcı etkileri olduğunu artık biliyoruz.
Kahve dünyada en çok tüketilen içecekler arasında yer almaktadır. Ana bileşenleri kafein, kafestol, kahweol, klorojenik asit (CGA) ve mikro besinlerden oluşur. Sağlık üzerine etkilerini özellikle bileşikleri olan kafein, diterpen alkoller ve klorojenik asit aracılığı ile gerçekleştirmektedir.
Kafein : Kafein, matein veya guaranin olarak da bilinen bir alkaloiddir. Kahve çekirdekleri içerisinde doğal olarak bulunur. Kafeinin hızlı bir şekilde mide ve ince bağırsaktan emilerek beyin de dâhil olmak üzere vücuttaki tüm dokulara dağıtılır.
Kahvede bulunan kafein miktarı; kahvenin türüne, pişirme yöntemine, kavrulma derecesine, göre farklılık gösterebilmektedir.
Kafein aşırı tüketildiğinde veya hassas ruh hâlinde olan insanlarda anksiyete krizlerine neden olabilir. Ayrıca melatonin salgısını azaltarak insanlarda uyuyamama sorunu da yaratabilir.
Vücut strese girdiğinde devreye giren ‘Savaş ya da Kaç” mekanizmaları (adrenalin ve noradrenalin ) kafein tüketimi ile birlikte de ortaya çıkar. Odaklanmayı sağlama gücü ve uyarıcı etkisi buradan gelir.
Diterpen Alkoller: Kahvede bulunan diğer bileşik diterpen alkoller olarak ifade edilen kafestol ve kahveoldür. Ana kolesterol arttırıcı faktörler olduğu düşünülür.
Klorojenik Asit: Kahvedeki en önemli polifenol klorojenik asittir. Araştırmalar, klorojenik asidin varlığının vücudun glikoz ve yağ yakmasına yardımcı olduğunu, karbonhidrat emilimini azalttığını, kan şekeri artışlarını önlediğini ve lipid profilini kontrol altında tuttuğunu ortaya koymaktadır. Klorojenik asidin bir diğer faydası vücudunuzun yaşlanma sürecinin yavaşlamasına katkıda bulunmasıdır. Antioksidan özelliğinin yanı sıra antibakterial ve antikarsinojenik etkilerininde dahil olduğu birçok biyolojik özellik sergilemektedir.
Kahvenin Faydaları
- Enerji Düzeyini Arttırır ve Zekayı Güçlendirir
- Yağ Yakımını Hızlandırır
- Fiziksel Performansı Arttırır
- Önemli Mikronutriyentler İçerir
- Alzheimer, Parkinson ve Demans Hastalıklarına Karşı Korur
- Kansere ve Kardiyovasküler Hastalıklara Karşı Koruma Sağlar
Fazla Kahvenin Zararları
- Kaygı
- Uykusuzluk
- Baş Ağrısı
- Sindirim Sorunları
- Kafein Bağımlılığı
- Yüksek Kan Basıncı
- Kalp Atışının Hızlanması
- Yorgunluk
- Sık İdrara Çıkmak
- Susuzluk
- Kısa Süreli İştah Kaybı
- Ciltte Kızarıklık
- Kas Seğirmesi
Kahve Bağımlılık Yapar mı?
Her gün, düzenli ve alınması gereken günlük miktardan daha fazla kafein alındığında vücut kafeine alışabilir. Fazla alınan kafeinin insan vücudunda ki merkezi sinir sistemine verdiği birçok zarar vardır. Fazla kafein kullanımı metiliksantin ve seratonin nöronlarını harekete geçirir ve merkezi sinir sistemi üzerinde kalıcı hasarlara sebep olabilir. Bu nedenle kafein bağımlılarında psikotik ve mani semptomlar sıkça görülür.
Kafein Bağımlılığı Belirtileri Neler?
- Baş ağrısı
- Yorgunluk
- Halsizlik
- Uykusuzluk ya da uykulu olma hali
- Sersemlik hissi ve sık esneme
- Konsantrasyon eksikliği, motivasyon ve dikkat eksikliği sebebiyle meydana gelebilecek düşük performans gibi işte karşılaşılabilecek zorluklar
- Mutsuzluk, can sıkıntısı, tedirginlik gibi huzursuzluk hisleri
- Üzüntü, halsizlik, endişe, isteksizlik, küskünlük gibi depresyon belirtileri
- Sinirlilik
- Düşünsel aktivitede ve hafızada yavaşlama
Kafein yoksunluğu belirtileri, kafein almayı bıraktıktan 12-24 saat sonra başlar. Semptomlar, 20-51 saat sonra en yoğun seviyeye çıkar. Belirtilerin kaybolması 9 günü bulabilir.
Sonuç
Bağımlılığa neden olabilecek bağımlılık yapıcı özelliklere sahiptir.Ancak, bağımlılık riski birçok faktörden etkilenir ve kişiden kişiye değişebilir.Bununla birlikte, mevcut kafein kullanımınız sizde herhangi bir zarar vermiyorsa, muhtemelen endişelenecek çok fazla şey yoktur.