D Vitamini Nedir?
D vitamini kalsiyum, magnezyum ve fosfatın bağırsak emilimi gibi birçok biyolojik etkiden sorumlu yağda çözünen sekosteroid grubu bir vitamindir. Bu gruptaki en önemli bileşikler D3 ve D2 vitaminleridir. D vitaminin ana kaynağı güneştir. Cilt güneş ışınlarına maruz kalınca UVB radyasyonuyla cildin alt katmanlarında kolekalsiferol sentezi oluşur. Güneş ve yağlı balık eti gibi bazı gıdalar D vitamini içerir. D vitamini yeterli güneş ışığı alınırsa sentezlenebildeğinden dolayı teknik olarak bir vitamin değildir. Kişinin D vitamini seviyesini belirlemek için bazı kan tahlilleri yapılarak ölçülür.
D vitamini biyolojik olarak aktif formu kalsitriol kanda bir hormon olarak dolaşır. Kalsiyum ve fosfatın konsantrasyonunu düzenleyen ve kemiğin sağlıklı büyüme-gelişmesini ve yeniden şekillendirmesini sağlayan ve destekleyen önemli bir role sahiptir. D vitamini keşfi raşitizmli çocuklarda eksik olan besin maddesini bulma çabasından kaynaklanmıştır. D vitamini bağışıklık sistemini etkiler. VDR hücre çoğalması ve farklılaşmasını düzenler. İn vitro olarak adrenal modüller hücrede tiriozin hidroksilaz geninin ekspresyonunu arttırır. Glutatyonun sentezini destekler.
D 3 vitamini 2000 den fazla gen üzerinde etkilidir. D vitamini reseptörleri neredeyse her hücrede bulunur. Bir reseptöre bağlandığında genleri açar ve kapatır. Kansere neden olan genleri kapatır. Bağışıklığı koruyan genleri aktifleştirir. Hücreleri hangi vitamin ve mineral emilimi yapması gerektiği konusunda uyarır.
Bebeklere günün belirli saatlerinde belirli aralıklarla güneş banyosu yaptırılmalıdır. Bu onun kemik gelişimi için önemlidir. Raşitizmi önler. Bebeklerin cildi hassas olduğundan dikkat edilmesi gerekmektedir.
Yetişkinlerde güneş ışığından faydalanmalıdırlar. Kemik yapısına olumlu etkileri vardır. Yetişkin bir bireyde kemik yapısının sağlamlığı günlük aktivitelerin sağlıklı gerçekleştirilmesi için önemlidir. Onları ileri yaşlara taşırken kemik yapısı sağlıklı ve güçlü olmalıdır.
Yaşlılarında güneş ışığında faydalanmaları gerekir. Günlük hayatta daha dinamik olmaları onları fiziksel ve ruhsal açıdan rahatlatacaktır.
D vitamini eksikliği teşhisinde yapılan uygulamalar düzenli olarak yapılmalı D vitamini seviyesi takip edilmelidir. D3 pankreası uyardığı için insülin üretimi süresinde etki gösterir. Bu da kan şekeri seviyelerinin yönetilmesi demektir. Şeker hastaları D3 sayesinde hastalıklarıyla daha kolay mücadele ederler. Kan basıncının düşmesinde etkilidir. Tansiyonla başa çıkmada yardımcıdır. D3 kan damarlarını etkileyen ve böbrek tarafından salgılanan bir enzim olan renini azaltır. D3 kanser önleyicidir. Bu vitamin vücutta arttığında tümörlerin büyümesini yayılmasını yavaşlatır. Besinleri daha fazla lifle birleştirerek kolon kanserine yol açan polip oluşumunun önüne geçer.
Kadınların menopoz dönemlerinde takviye olarak D3 vitamini aldıklarında kansere yakalanma riskleri azalır. D vitamini kalp sağlığını korur. Kalp krizi risklerini azaltır. D vitamini bir kalp sakinleştiricisidir.
Ruh hali üzerinde olumlu etkileri vardır. Mevsim geçişlerinde yaşanan ruhsal sıkıntıların ortadan kalkmasını sağlar. Klinik depresyon semptomlarını azaltır.
UVB ışınlarına doğrudan maruz kalarak meydana gelen vitamin sentezi sayesinde güneşin parlaklığı mutlu hissettirir.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ
Yetersiz güneşlenme ve beslenme kandaki 25(OH)D seviyesini 12-20 ng/ml olması durumudur. D vitamini eksikliği yaşlılar, yetişkinler ve çokça çocuklarda görülmektedir. Koyu tenli insanların derilerinde melanin D vitamini sentezini engeller. Güneşten uzak kapalı alanlarda çalışma, koruyucu giysiler, güneş kremleri, yaş durumu faktörleri D vitamini alınmasını engelleyebilir.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ NEDENLERİ
Güneşten faydalanamamak, koyu cilt pigmentine sahip olmak, D vitamini bulunan gıdaları yeterince alamamak.
Böbrek veya karaciğer yetmezliği, ilaç kullanımı, lenfoma gibi kanser türleri, ailede bu öykünün bulunması, çocuklukta raşitizm olması.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ BELİRTİLERİ
- Kronik yorgunluk
- Vücut, kemik ağrıları
- Depresyon
- Uykusuzluk
- Kemiklerde kırık oluşumu
- Raşitizm
- Saç dökülmesi
- Kronik baş ağrısı
- Ellerde ayaklarda karıncalanma
- Kemik yoğunluğu kaybı
- Bağışıklık sisteminin zayıflamasından kaynaklanan daha sık hastalanma
- Terleme- üşüme- gözaltı morlukları- iştahsızlık
- Yaraların daha geç iyileşmesi
- Obezite
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİNİN TEDAVİSİ
Yağda çözünen D vitaminin iki ana formundan biri kolekalsifrerol olarak bilinen D3 tür. Bir diğeri ergokalsiferol olarak bilinen D2 dir. D vitamini seviyenizi yükseltmek gerektiğinde D2 ve D3 eşit değildir. Karaciğer onları farklı yollarla metabolize eder. Doktorunuz kalsifediol seviyesinize göre D vitamini önerir. Sizlerde bol bol güneşten faydalanarak, D vitaminli yiyecekler tüketerek kemik sağlığınızı bununla birlikte kalp sağlığınızı ve ruh sağlığınızı koruyabilirsiniz.
D vitaminin günlük alınması gereken miktar yaşa, kişiye göre değişkenlik gösterir. 1 yaşına kadar bebeklerde 400 IU yeterli, 1 yaş sonrası 600 IU, 70 yaş sonrası D vitamini ihtiyacı artar. Diğer yaş aralıklarıda kan tahlillerindeki seviyelere göre belirlenmelidir. Takviyeler, uygun besin grupları, D vitamini enjeksiyonları, D vitamini damlası kullanmak gibi yöntemlerle düzenli D vitamini alımı D vitamini eksikliğini zamanla düzeltecektir. Eğer altta yatan kronik bir hastalık, karaciğer ve böbrek problemleri yok ise D vitamini alımı başladıktan 4-6 hafta içerisinde kan tahlillerinde D vitamini seviyesi yükselmeye başladığı gözlemlenebilir.
D VİTAMİNİ BULUNAN BESİNLER
D vitamininin sağlıklı aralıklarda olabilmesi için sentezini destekleyen ve
D vitamini içeren gıdalar tüketilmelidir. D vitamini içeren başlıca besinler;
- Süt, ayran, kefir, peynir ve yoğurt,
- Tereyağı,
- Ton balığı,
- Somon,
- Balık yağı,
- Mantar,
- Maydanoz,
- Yonca,
- Isırgan otu,
- Yulaf,
- Uskumru,
- İstiridye,
- Karaciğer,
- Yumurta sarısı,
- Tatlı patates
Bu gıdalar menülere eklenmelidir. Okul çağı çocuklarına sevdirilmelidir. Onların gelişimi için çok önemlidir. Doktrorunuzun tıbbi önerileri ile beraber beslenme şeklinizi yeniden değerlendirmelisiniz. D vitamini eksikliğininiz yoksa bile vücudunuzda sağlıklı seviyelerde olmasını istiyorsanız beslenme şekliniz ile bunu sağlayabilirsiniz.
Günümüzde biz yetişkinler, çocuklar ve yaşlılar hepimiz güneş ışınlarından yeterince yararlanamamaktayız. Bundan dolayı sağlıklı cilt ve sağlıklı ruh-beden bütünlüğü için D vitaminini beslenmeye eklemek, ihtiyaç var ise takviye olarak almak bizlere destek olacaktır. Sağlıklı güneşli günler dileriz.
ZEYNEP DURDU
