Dünya Sağlık Örgütü Sürdürülebilir beslenmeyi ‘Sürdürülebilir diyetler çevresel etkisi düşük olan ve hem günümüz hem gelecek nesiller için sağlıklı yaşamı destekleyen diyetlerdir.’ şeklinde tanımlar.
Beslenme sürdürülebilirliğin en önemli parçalarından biri. Besinlerin tarladan sofraya gelene kadar geçirdiği tüm süreçler önemlidir. Üretim aşamasında kullanılan su, enerji, sera gazı ve sonrasında paketleme ve taşıma süreçlerinde oluşan atıklar ve kayıplar oldukça fazladır. Sürdürülebilirlik ile kaynakların verimli kullanılması amaçlanır.
Günümüzde nüfusun hızla artması, kentleşme ve çevreye karşı duyarlılığın azalmasıyla birlikte ‘sürdürülebilirlik’ kavramı üzerine yapılan çalışmalar daha da önemli hale geldi.
Sürdürülebilir sağlıklı beslenmenin amacı günümüz ve gelecek nesillerdeki bireylerin fiziksel, zihinsel ve mental anlamda tam bir iyilik halinde olmasını sağlamak, hastalıkların oluşma riskini azaltmak ve aynı zamanda çevresel faktörleri de gözetmektir.
Sürdürülebilir beslenmede gıdaların düşük su ayak izi ve düşük karbon izine sahip olması gerekir. Su ayak izi, bir besin üretilirken tüketilen, buharlaşan ve kirlenen su hacmini m³/ton ve m³/yıl cinsinden ifade eder. Bitkisel kaynaklı besinler, hayvansal kaynaklı besinlere kıyasla daha az suya ihtiyaç duyar.
Karbon ayak izi, her insanın ulaşım, ısınma, enerji tüketimi veya satın aldığı her türlü ürün ve gıdada atmosfere yayılmasına neden olduğu karbon miktarını anlatmak için kullanılan bir terimdir.
Sürdürülebilir beslenmenin temel ilkelerinden biri dengeli ve çeşitli beslenmek.
Bitkisel kaynaklı besinleri içeren sebze, meyve, tam tahıllar, baklagiller, yağlı tohumlar ve zeytinyağı tüketimi önerilir. Farklı besin gruplarını içeren bu beslenme modeli doğal kaynakların daha sürdürülebilir şekilde kullanılmasını sağlamış olur.
Doymuş yağ, rafine şeker, yoğun enerji içeren ambalajlı ürünlerin tüketilmesinin kısıtlanması tercih edilir. Akdeniz Diyeti, DASH Diyeti, Vejetaryen, Fleksitaryen Diyeti örnek olarak gösterilebilir.
Pirinç, üretiminde fazla sulama gerektirmesi ve yüksek düzeylerde metan gazı oluşturması sebebiyle sera gazı emisyonlarına etkisi yüksek bir tahıldır. O nedenle daha az tercih edilmeli.
Kurubaklagillerin çevresel etkisi düşüktür ve sürdürülebilir beslenme modellerinde çok önemlidir. Aynı zamanda nitrojen düzenleyici etkinliğinden dolayı, toprağın verimliliğini iyileştirerek çok daha az karbon ayak izine neden olur.
Kök ve yumru sebzeler, sert meyveler (örneğin, elma) hassas meyve ve sebze olarak nitelendirdiğimiz korunmuş koşullarda yetiştirilen sebze ve meyvelere (örneğin, çilek, salatalık) kıyasla daha az çevreye zarar verir.
Ayrıca Sürdürülebilir beslenmede yerel ürünlerin tüketilmesi büyük önem taşır. Uzak mesafelerden taşınan ürünlerin fosil yakıt tüketimi artar, aynı zamanda maliyeti de artmış olur. Yerel ürünlerin tercih edilmesiyle birlikte fosil yakıt azalacağı için ürünlerin nakliyesinden oluşan karbon ayak izi azalır. Yerel çiftçileri desteklemek adına da yerel pazarlardan alışveriş yapabilirsiniz.
Besin kayıpları ve atıkları, sürdürülebilir beslenmenin önemli sorunlarından biri. Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)’nun 2016 yılında yayınladığı rapora göre, her yıl insanların tüketimine sunulan gıdaların yaklaşık üçte birinin yaşam döngüsü boyunca kaybolduğu veya israf edildiği belirtilmiş. İsrafın ve atıkların önüne geçebilmek adına size bazı önerilerim olacak;
-Yerel ve mevsimine uygun besinler tercih edin.
-Fazla işlenmiş besinleri ve rafine şeker tüketimini önemli ölçüde sınırlandırın.
-İşlem görmüş tahıllar yerine kompleks tahıllar tercih edin.
-İşlenmiş et tüketimini sınırlandırın.
-Yemeklerde zeytinyağı tercih edin.
-Meyve ve sebze tüketiminde renklilik ve çeşitlilik sağlayın.
-Omega-3 yağ asitleri açısından haftada 1-2 gün balık tercih edin.
-İthal besin tüketmemeye özen gösterin.
-Alışveriş yaparken ihtiyaç duymadığınız ürünler almamaya dikkat edin.
-Tek kullanımlık gıda ambalaj atıklarını azaltın.
-Tabağa tüketebileceğiniz kadar besin almaya özen gösterin.
-Tabakta gıda atığı bırakmamaya çalışın.
-Pişirme yöntemlerine dikkat ederek en az atıkla yemek yapın.
-Hazır gıdaları tüketmek yerine evde pişirilmiş taze gıdaları tüketmeye özen gösterin.
-Su ve enerji tasarrufunu ihmal etmeyin.
Beslenme en temel ihtiyaçlarımızdan biri kuşkusuz. Ancak bir besini tüketirken elimize ulaşana kadar geçirdiği o tüm süreçleri gözümüzün önüne getirip değerlendirmek çok önemli. Tükettiğimiz besinlerin çevresel etkilerini de unutmamak gerekir. Beslenme alışkanlıklarımızı değiştirerek hem sağlığımızı hem ekosistemi hem de doğal kaynakları korumalıyız. Kendimiz ve gelecek nesillerin gıdaya daha rahat ulaşabilmesini sağlamak adına Sürdürülebilirlik ilkesine özen göstermekte fayda var.