Günümüzde zorlu yaşam koşulları sebebiyle stres, kaçınılmaz bir durum haline gelmiştir. Yaşanan bu duygu, kısa süreli olduğunda günlük hayatın düzenli bir parçasıdır. Ancak uzun veya kronikleştiğinde, kişinin sağlığını ciddi şekilde olumsuz etkiler. Bu noktada stresle baş etme yöntemleri daha fazla önem kazanır. Peki, stres nedir? Belirtileri, çeşitler ve streste baş etme yöntemleri nelerdir? Merak edilen tüm detayları bu yazımızda bulabilirsiniz.
Stres Nedir?
Herkes stresli hissetmenin nasıl bir his olduğunu çok iyi bilir. Fakat çoğu kişi stresin ne anlama geldiğini bilmez. Stres kelimesi, 17. yüzyılda elem, keder, dert, 18.-19. yüzyıllarda ise zor, baskı ve güç anlamlarında kullanılmıştır. Günümüzde ise stres, günlük hayatın bir parçası halindedir. Bu durum içerden veya dışardan gelen farklı uyaranlara karşı vücudun verdiği otomatik doğal bir reaksiyondur. Yani, ruhsal veya fiziksel olarak hissedilen gerginlik ve baskı durumudur.
Tepki verilmesi ve uyum sağlanması gereken durumlarda vücudun gösterdiği bir tepkidir. Kısacası stres; psikolojik ve biyolojik dengenin bozulması halinde yeni duruma uyularak yeniden dengeye dönmek gerektiğinin bir işaretidir. Kısa sürdüğünde herhangi bir zararı yoktur. Hatta kişiye yararı bile olmaktadır. Çünkü kişinin performansını yükseltmesinin yanı sıra etkinliğini de arttırır.
Stres uzun sürdüğünde ise beyin tehlikeli bir durum olarak algılar. Vücut savunmaya geçer ve pek çok farklı şekilde reaksiyonlar gösterir. Tehlikeli olarak görülen bu durum, tedavi edilmediği sürece, yoğunluğu daha fazla artarak yaşam kalitesini dahi bozabilmektedir. Dolayısıyla stresle baş etme yöntemleri ile tedavi edilmelidir.
Stres Belirtileri Nelerdir?
Modern yaşam mücadelesi; istekler, engeller ve son teslim tarihleriyle doludur. Birçok birey stresi normalleştirerek adeta yaşamının bir parçası haline getirir. Baskı altında olsa dahi en iyi şekilde çalışma hızını artırır. Ancak sürekli acil durum modunda gezerse bedeni ve zihni bir bedel öder. Eğer sık sık kendinizi bunalmış ve bitkin hissediyorsanız, sinir sisteminizi yeniden dengesine oturtma zamanı gelmiş demektir.
Stres belirtileri ve işaretlerini öğrendiğiniz takdirde, gerekli adımları atarak bu durumun olumsuz etkilerini minimalize edebilirsiniz. Bununla birlikte stres ile başa çıkma yollarını bilen kişiler belirtilerin farkına daha erken varır. Zihinsel, fiziksel ve ruhsal olarak yaşanan stres belirtileri şu şekildedir:
Zihinsel Belirtiler;
- Geleceğe olumsuz bakmak
- Sayısal işlemlerde daha fazla hata yapmak
- Unutkanlık
- Dikkat azalması
- Konsantrasyon eksikliği
- Zihinde karışıklık
- Karar vermede zorlanma
- Sosyal hayattan çekilme
- Çevreye ilginin azalması
- Olumsuzlar üzerinde durma
Fiziksel Belirtiler;
- Regl öncesi gerilme ve kaygıda artma
- Sırt ve boyun ağrıları
- İştahta aşırı azalma veya artma
- Ağız ve boğazda kuruluk
- Tuvalet ihtiyacının artması
- Aşırı terleme
- Mide ağrısı
- Çarpıntı
- Ses duyarlılığında artma
- Baş ağrısı
- Uyku sorunları
- Ellerde titreme
- Nefes darlığı
Duygusal Belirtiler;
- Güven duygusunun azalması
- Kişinin kendisini değersiz ve yetersiz hissetmesi
- Duygusallığın artması
- Ani öfke patlamaları
- Kayıtsızlık ve durgunlaşma
- Kaygı durumunun artması
- Gerginlik ve huzursuzluk
Stres Çeşitleri
Fizyopsikolojik bir tablo olan stres, son yıllarda çok fazla artış gösteren psikolojik sorunlarından biridir. Vücudun verdiği bu doğal tepki, bazı kişileri olumlu, bazılarını ise baskı altına alarak olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu sağlık sorunun zararlarını yaşamadan önce stres belirtilerinin neler olduğunu ve nasıl meydana geldiğini bilmek gerekir. Aynı zamanda hemen tedbir almak oldukça önemlidir. Yani stresle baş etme yöntemleri hakkında bilgi sahibi olunması mücadele ile etkili bir adımdır.
Psikolojik sorunlara neden olan bu tablo, üç farklı türde tanımlanmaktadır: Akut, episodik akut ve kronik stres.
Akut Stres
Zihinsel sağlık sorunu olan akut stres bozukluğu (ASB), travmatik bir olayın hemen ardından meydana gelebilmektedir. Ancak farklı nedenlerden dolayı da ortaya çıkabilir. Bu stres türü, yalnızca psikolojik değil ayrıca fiziksel belirtilerle de kendini gösterebilmektedir. Çeşitli belirtilere sebep olan ASB, geçici bir psikolojik durumdur. Semptomları olayın ardından 3 ila 30 gün arasında devam eder.
ASB’li kişiler beyinlerinde, travmatik olayı tekrar yaşarlar ve bunun önüne geçemezler. Sonucunda devamlı halsizlik ve mutsuzluk hissini yaşamaya başlarlar. ASB ile mücadele edenler, disosiyatif davranışlar görülürken, gerçeklik algıları bozulur ve olayın bazı yerlerini hiçbir şekilde hatırlamazlar. Bunun yanında özellikle olaya ait duyguları, kişileri ve yerleri görmezden gelmeye çalışır. ASB fark edilmediği veya tedavi edilmediğinde TSSB’ye yol açabilmektedir. Bu yüzden stresle baş etme yöntemleri ile tedavi edilmesi şarttır.
Episodik Akut Stres
Yüksek tansiyon, baş ağrısı, damar ve kalp ve damar hastalıkları… Episodik akut stres genellikle sağlığı bunlar gibi çok ciddi hastalıklara neden olma potansiyeline sahip bir psikolojik rahatsızlıktır. Bu stres türü, yaşam kalitesini de ciddi düzeyde düşürebilmektedir. Kişinin aşırı derecede yorgun ve yıpranma hissi yaşadığı durumlarda görülmektedir. Aynı zamanda bu dönemlerde kendiliğinden kaybolur.
Episodik akut stres, genellikle çok belirgin bir kişilik profiliyle bağlantılıdır. Bu kişilik profili 1950’li yıllarda “A tipi kişilik” adıyla tanımlanmıştır. Bu rahatsızlıktan mustarip kişiler, çok fazla rekabetçi ve devamlı bir telaş içerisindedir. Ayrıca her şeyin en iyisini yapabileceklerini düşünür. Temel özellikleri ise düşünmeden hareket etmeleri, duygularını kontrol edememeleri ve sabırsız olmalarıdır. Bu yüzden kişinin yaşam kalitesinin düşmemesi adına stresle baş etme yöntemleri ile tedavi edilmelidir.
Kronik Stres
Biraz stres, yaşanan durumlarla baş etmek için kişiyi duygusal açıdan daha da güçlendirmektedir. Fakat bu psikolojik sorun, kronik ve şiddetli olduğunda işler daha da zorlaşır. Kronik stres, bir evliliğin sonlanması, zorbalık veya ailede ölüm gibi etmenlere bağlı gelişir. Bu kapsamda hemen dikkate alınması gerekir. Çünkü tekrarlayan stres, beyinde büyük hasarlara neden olabilirken kişide bir dizi psikolojik ve fiziksel sorunlar yaratabilmektedir.
Kronik stres; kalp hastalığı, diyabet veya kronik enfeksiyon dahil birçok sağlık sorununa yol açar. Sağlıklı bir beyin, normalde beyin-kan bariyerinde dolaşan moleküller ile korunmaktadır. Fakat bu stres türü, bu bariyerde sızıntı oluşmasına ve proteinlerin iltihaplanarak beyne girmesine neden olur. Ayrıca beyindeki hormonları da etkileyebilmektedir. Duygudurum bozuklukları, hipokampusta büzülme ve düzensiz adet döngüleri dahil farklı fiziksel sorunlara yol açabilmektedir. Bu yüzden stresle baş etme yöntemleri ile mümkün olan en kısa dönemde tedavi edilmelidir.
Stresle Baş Etme Yöntemleri Nelerdir?
Stres ile etkili bir şekilde başa çıkmak için öncelikle stresin kaynağını bulmak gerekir. Kişinin o anda yaşanan duygular ile nasıl tepkiler verdiği gözlemlenmelidir. Ardından sorunun çözümüne odaklanarak önemli bir adım atılması gerekir. Bu adım ise yaşanan bu olumsuz durumu değiştirmek adına neler yapmak gerekir düşüncesidir.
Stresle başa çıkma, kişiyi rahatsız eden durumun üstesinden gelme veya o durumdan kurtulma mücadelesidir. Stresle baş etme yöntemleri sayesinde, bu olumsuz duyguları azaltabilir veya tamamını yok edebiliriz. Stres seviyesini azaltma için faydalı bazı yöntemler şu şekildedir:
- Düzenli egzersiz yapabilirsiniz.
- Kısa veya uzun süreli tatile çıkabilirsiniz.
- Olumlu yanlara ve başarılara odaklanmalısınız.
- Güzel düşüncelerinizi güçlendirmelisiniz.
- Aile, arkadaş çevresi ve sosyal gruplardan destek alabilirsiniz.
- Hayır demesini öğrenmeniz şart.
- Hayattaki belirsizlikleri azaltmaya odaklanmalısınız.
- Enerjiyi arttıran ve ilgiyi yoğunlaştıran etkinler yapmalısınız.
- Kitap okuyabilirsiniz.
- Mükemmeliyetçilikten kurtulup bazı gerçekleri kabul etmelisiniz.
- Elinizde olan bazı şeyleri değiştirebilecek cesarete sahip olmanız gerekir.
- Daha gerçekçi hedefler belirlemelisiniz.
- Gergin ortamlardan uzak durmaya özen göstermelisiniz.
- Yeterli düzeyde uyumanız gerekir.
- Sigara ve alkol kullanımından kaçının.
- Düzenli ve dengeli beslenin.
- Öncelikleri belirlemek ve zamanı planlamak gerekir.
- Biorezonans terapileri almak da yine bu yöntemler arasındadır.
Sonuç olarak günümüzün hastalığı stres problemi, yaşamın olmazsa olmazlarındandır. Stresi görmezden gelerek yok sayarsanız daha ciddi sağlık sorunları yaşayabilirsiniz. Dolayısıyla en sağlıklı yaklaşım, stresle baş etme yöntemleri ile psikolojik probleminizi kontrol altına almaktır. Eğer tek başınıza mücadele edemiyorsanız bir uzmandan yardım almanız gerekir. Böylelikle stresinizi olumlu bir enerjiye çevirerek daha kaliteli bir yaşam sürebilirsiniz.